૪૫ -કવિતા શબ્દોની સરિતા- રાજુલ કૌશિક

હાથી ઘોડા પાલખી જય કનૈયાલાલકી….

નંદ ઘેર આનંદ ભયો જય કનૈયાલાલકી

આખાય વાતાવરણને ભરી દે એવો નાદ ગૂંજ્યો અને ચારેકોર ઉલ્લાસનું મોજું સૌને ઘેરી વળ્યું….આ તો વિશ્વભરના લાડીલા કૃષ્ણના જન્મનો સમય..સૌને પોતાના ઘરમાં પારણું બંધાયું હોય એટલો ઉમંગ હતો. નાના-મોટા સૌ સ્નેહથી સજીને આવ્યા હતા..મોરપીચ્છમાં હોય એટલા રંગોથી જાણે આખાય મંદિરનું પરિસર પણ રંગીન બની ગયું. આ કૃષ્ણ એક એવા લાડીલા ભગવાન છે જેમના તમામ સ્વરૂપો પૂજાય છે અને એમાંય આ તો બાલસ્વરૂપ, એને તો અદકેરા લાડ જ હોય ને? ફૂલોના પારણામાં બિરાજેલા લાલજીનું પારણું ઝૂલાવવા તો સૌ અધિરા….કોણ એનો લ્હાવો પહેલા લે એવી જાણે હોડ લાગી પણ આ આખાય સમુહમાં એક એવી વ્યક્તિ જોઇ જે એકદમ અલગ તરી આવતી હતી. સાદા પણ સુરૂચિપૂર્ણ વસ્ત્રોમાં એ મહિલાને આ આખા માહોલથી કોઇ જ લેવાદેવા ન હોય એમ એક બાજુ હાથમાં માળા લઈને બેઠી હતી. એમને ન તો આ ઉલ્લાસના ઉછાળામાં ભળવાની ઉત્સુકતા હતી કે ન તો પારણું ઝૂલાવવાની ઉતાવળ હતી…

એમના ચહેરા પરની સૌમ્યતા, શાંતિએ મારું ધ્યાન એમની તરફ ખેંચ્યુ અને ક્યાંય સુધી એમની પર ટકી રહ્યું. આવા ઉમંગભર્યા માહોલમાં આટલી હદે કોઈ અલિપ્ત રહી શકે ખરું? નજરમાં હતી તો માત્ર કૄષ્ણ તરફની તન્મયતા. લાલજીને લાડ લડાવવાના બદલે હાથમાં ફરતી માળાના એક એક મણકાની સાથે બાળ ગોપાળ સાથે મમત્વ સંધાતુ હોય એવો ભાવ હતો.

કૃષ્ણ તો સદીઓથી પૂજાતા આવ્યા છે. એમના દરેક સ્વરૂપ– વાસુદેવનો વંશ, યશોદાનો લાલો, રાધા અને ગોપીઓ સંગની રાસલીલા, એમની મિત્રતા, એક રાજકારણી તરીકેનો અહોભાવ આજ સુધી ઓસર્યો નથી. કૃષ્ણ વિશે આજ સુધી ઘણું બધુ કહેવાયું છે, કહેવાતું રહેશે. આજ સુધી ઘણું સાંભળ્યું છે અને તેમ છતાં આ ક્ષણે પણ એમના વિશેની વાતો  સાંભળવા, વાંચવા- જાણવા અને સમજવાની આતુરતા અકબંધ રહી છે.

પણ તે ક્ષણે કોણ જાણે પેલા બહેનને જોઈને મનમાં કંઇક જુદો જ વિચાર આવ્યો. આજ સુધી મોટાભાગે કૃષ્ણને- કૃષ્ણ વાસુદેવ, નંદલાલ, જશોદાના જાયા તરીકે જાણ્યા છે પણ જેણે નવ નવ મહિના કોખમાં ગર્ભ ધારણ કર્યો, પ્રસુતિની વેદના ય ભોગવી હશે અને એ પછી ય એક ક્ષણ માતૃત્વને માણવાનો મોકો ન મળ્યો એવા દેવકી, દેવકીના માતૃત્વના ત્યાગનો મહિમા કેમ આજ સુધી અજાણ્યો રહ્યો?

રામની સાથે સીતાએ વનવાસ વેઠ્યાની વાતો ઘણી થઈ પણ મહેલમાં રહીને પણ વિયોગની વેદના સહી એવી ઉર્મિલાની વ્યથાનું શું?

કૃષ્ણનો જન્મ અને જીવન જેને આભારી છે એવી દેવકીની તો વળી સાત સાત સંતાનનો બલિ આપ્યા પછી ય ગોદ તો ખાલી જ ને? કૃષ્ણના જન્મ પહેલાં જ કંસ માટે ભાવિ નિશ્ચિત થઈ ગયું હતું કે દેવકીનું આઠમું સંતાન કંસના મૃત્યુનું નિમિત્ત બનશે. દેવકી અને કંસ તો ભાઈ-બહેન. બહેન માટે તો કેવું ય અદકેરું વ્હાલ ભાઈના મનમાં હોય પણ મોતની ભીતિએ ભાન ભૂલેલા કંસે તો બહેનને સાવ સંતાનવિહોણી કરી દીધી. કારાવાસનો સંસાર અને સંતાનોની હત્યાએ દેવકી પર  કેવી ય વિતી હશે?

કૃષ્ણના બાળપણ સાથે જોડાયેલી જશોદાની મમતા તો સૌએ જાણી. યશોદામૈયાએ અદભૂત લાડ લડાવ્યા. પાલક માતા તરીકે જો ક્યારેય કોઈની સરખામણી કરવાની આવે તો સૌથી પ્રથમ યશોદાનું નામ લેવાય. એમના લાલનપાલનની ય ઘણી ગાથાઓ ગવાઈ ત્યારે ય દેવકીની વ્યથા તો સાવ વિસરાઈ જ ગઈ ને? જે કનૈયાના નટખટ બાળપણની વાતો અઢળક કહેવાઈ અને ભવિષ્યમાં પણ કહેવાતી રહેશે એ બાળપણ દેવકીના નસીબમાં ક્યાં? જન્મ આપીને ય જતન કરવાની તક ન રહી એવી દેવકીની કૃષ્ણને જોવાની ઝંખના કેવી હશે? માતા માટે સૌથી અમૂલ્ય સમય હોય પોતાના સંતાનના બાળપણનો. એને પા પા પગલી માંડતા જોવાનો. એ સમય પણ દેવકીના નસીબમાંથી છીનવાઈ ગયો હોય ત્યારે એની વ્યથા ચરમ સીમાએ પહોંચી નહીં હોય? યશોદાએ જે બાળ ગોપાળના મુખમાં બ્રહ્માંડના દર્શન કીધા એ બાળકનું મુખ જોવા દેવકી કેવા તરસ્યા હશે ? જગતભરની માતા ઇચ્છે કે પોતાનું બાળક કૃષ્ણ જેવું બને એવા કૃષ્ણની માતા- જન્મદાત્રીને તો એના પુત્રને જોવા-મળવા સુધીની ક્ષણો તો યુગ જેટલી લાંબી લાગી હશે ને?

કોણ જાણે પેલી સાવ અજાણી મહિલાનું એક ટકે લાલાની સામે જોયા કરવું અને મને દેવકીનું યાદ આવવું એક સાથે બન્યું અને મારા મનમાં થોડા સમય પહેલાં વાંચેલી એક રચના ઝબકી ગઈ.

શ્રાવણ આવે ને મુને મૂંઝારો થાય.
છાતીમાં ધગધગતી કેવી એ લ્હાય?
કાયા તો ઝીલે લઈ ભીતર સંગ્રામ,
વદપક્ષની રાતે મુજ હૈયું વ્હેરાય.
લમણે તો લાખ તોપમારો ઝીંકાય, હાય… શ્રાવણ આવે ને મુને મૂંઝારો થાય…..

સાત સાત નવજાત હોમીને સેવ્યો,
નવ નવ મહિના મેં ઉદરમાં પોષ્યો.
જન્મીને જ જવાને આવ્યો જ શાને?
કંસડાનો કેર ત્યારે કાપ્યો ન કા’ને?
ગોવર્ધનધારી કેમ બિચારો થાય? હાય … શ્રાવણ આવે ને મુને મૂંઝારો થાય…..

રાધા સંગ શ્યામ ને યશોદાનો લાલ,વાહ!
જગ તો ના જાણે ઝાઝુ,દેવકીને આજ.
વાંક વિણ,વેર વિણ,પીધા મેં વખ,
ને તોયે થાઉં રાજી,જોઇ યશોદાનું સુખ.
આઠમની રાતે જીવે ચૂંથારો થાય,
કેમે ખમાય? બહુ પીડા અમળાય..હાય… શ્રાવણ આવે ને મુને મૂંઝારો થાય

કાવ્ય રચના- દેવિકા ધ્રુવ

કેનેડાનું એક રમણીય શહેર : કેલગરી- ૧૦ સપ્ટેમ્બર/ નવગુજરાત સમય-ફેમિનામાં પ્રસિધ્ધ લેખ

આજ  સુધી યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના અનેક શહેરો જોયા, જાણ્યા અને માણ્યા પણ ખરા પરંતુ એ દિવસે કેલગરીમાં પ્રવેશતાની સાથે જે એક સાવ નોખા-અનોખા શહેરની છાપ મન પર અંકિત થઈ ગઈ જે હંમેશ માટે ચિરસ્મરણીય બની રહેશે. અમેરિકા કે કેનેડાના શહેરોના ડાઉનટાઉન મોટાભાગે ઊંચા બિલ્ડીંગોની હારમાળાની વચ્ચે ઘેરાયેલા જોયા છે. ડાઉનટાઉન સિવાયના નાના-મોટા ટાઉનમાં પણ મોકળાશ ભાગ્યેજ જોઇ. નજર કરીએ અને એ થોડે દૂર જઈને અથડાઈને પાછી જ ફરે કારણકે શહેર વચ્ચેથી પસાર થતો રસ્તો, રસ્તાની બંને તરફ ક્યાં તો મકાનો કે ક્યાં તો ઇમારતો. હા, મેઇન રોડને છોડીને અંદરના નાના રસ્તા પર જાવ તો એની બંને તરફ સરસ મઝાના છાડની હારમાળા હોય ખરી. જો કે બોસ્ટન શહેરની એક ખુબી છે અહીં મોટાભાગે પ્રત્યેક ટાઉનની વચ્ચે લેક જોવા મળી જાય.

મૂળે કેલગરી સ્ટૅંપિડ માટે જાણીતું એવું કેલગરી આ બધા કરતાં એટલે જુદુ પડે કે અહીં મોટાભાગે કોઈપણ રસ્તા પરથી પસાર થતા હોઈએ તો પણ દૂર-દૂર સુધી ખુલ્લો વિસ્તાર દેખાય. એનો અર્થ એ નથી કે અહીં માનવ વસ્તી નથી. આલ્બર્ટાના આ સૌથી મોટા શહેર કેલગરીમાં ૨૦૧૮માં આશરે ૧,૨૬૭,૩૪૪ જનસંખ્યા નોંધાઈ હતી. એવું ય નથી કે અહીં મકાનો, ઇમારતો નથી પણ આ શહેરની રચના કહો કે ભૂગોળ કહો એ એવી છે કે લગભગ એમાનું કશું જ આડશ બનીને નજર નથી બાંધી રાખતું કે નજર નથી રોકી રાખતું.

કૅનેડિયન રૉકીની પર્વતમાળાની તળેટીથી આશરે ૫૦ માઈલ દૂરી અને બૉ અને એલ્બૉ રિવર પર વસેલા ઘાસના ખુલ્લા મેદાનો જેવા કેલગરીનું નામકરણ થયું સ્કૉટલૅન્ડના એક ટાપુ કેલગરી બે( અખાત/ બેટ) ઉપરથી. એક વાયકા એવી છે કે કેલગરી એટલે ક્લીયર રનિંગ વૉટર. આપણે એના માટે એવું કહી શકીએ કે “પારદર્શી વહેતું પાણી” ? કદાચ હા, પણ ત્યારબાદ એને “બે ફાર્મ” ની વ્યાખ્યામાં મુકાયું. આપણે એનો અર્થ એવો ય કરી શકીએ કે “પર્વતની હારમાળા વચ્ચેની ખીણ અથવા ખેતર” અને ખરેખર કેલગરીના ખુલ્લા મેદાનો જેવી મોકળાશ  જોઈને પણ એના માટે આ નામ યથાયોગ્ય જ લાગે. સાથે  એક વધુ ઉમેરો કરવો હોય તો એકદમ ડીસન્ટ સિટિની વ્યાખ્યામાં બેસે એવું ય આ શહેર લાગ્યું.

પ્રિન્સેસ આઇલેન્ડ પાર્ક

માત્ર શહેર જ નહીં એનું ડાઉનટાઉન પણ એટલું જ ડીસન્ટ લાગ્યું. બૉ રિવર અને પ્રિન્સેસ આઇલેન્ડ પાર્ક નજીકનું આ ડાઉનટાઉન ખરેખર મઝાનું છે. પાર્કિંગ પ્લોટમાંથી વૉકિંગ ડીસ્ટન્સે આવતા પીસ બ્રિજને પાર કરીને પ્રિન્સેસ આઇલેન્ડ પાર્ક પર જઈને બેસો એટલે કેલગરીનું ખુશહાલ યંગ ક્રાઉડ આમથી તેમ ટહેલતું, બોટિંગની સહેલ માણતું જોઈએને તો આપણામાં પણ મસ્તી આવી જાય. આ  લાલ રંગના પીસ બ્રિજની ડિઝાઈન એવી રીતે કરવામાં આવી છે કે નીચે બૉ રિવરના વહેતા પાણી, પાણીમાં રહેલા જીવોને તકલીફ ન પહોંચે અને એટલે જ એને પીસ બ્રિજ નામ આપવામાં આવ્યુ હશે કે જળચર પણ શાંતિથી વિચરી શકે? આ બ્રિજ પર કોઈ મોટા કે નાના વાહનોને જવા-આવવાની છૂટ નથી એટલે રાહદારીઓ કે સાઇકલ સવારોને પણ શાંતિ જ ને? આ પાર્કના વૉકવૅમાં ઘણા બધાને હૂવરબોર્ડ પર કે નાના બચ્ચાઓ પગના ધક્કાથી ચલાવે છે એવા પણ બેટરી ઑપરેટેડ એકદમ હેન્ડી કહી શકાય એવા સ્કૂટર પર ફટાફટ પસાર થઈ જતા જોયા. એક રીતે સાંકડા રસ્તાઓ પર વાહનના ઝમેલાથી બચવા સાઈડ પરની ફૂટપાથ જેવી જગ્યામાં સહેલાઈથી નિકળી જવામાં સુગમતાની સાથે મઝા ય તો ખરી જ.

બર્ડ આઇ વ્યુ

કેનેડાના તમામ શહેરોમાં એક બાબતમાં સરખાપણું જોયું. દરેક શહેરોમાં “બર્ડ આઇ વ્યુ” કહેવાતા ઊંચા અને ઉપરથી અણીયાળી પીન જેવો આકાર ધરાવતા ટાવર તો હોય છે જ. આશય એની સૌથી ઉપરા ડેક પર પહોંચીને સમગ્ર શહેરનો નજારો દર્શાવવાનો. કેલગરી પણ આનાથી અલગ નથી.  દરિયાઈ સપાટીની ૧૨૨૮ ફીટ ઊંચાઇ પર લઈ જતા ટાવરની ટોચના ઓબ્ઝર્વેશન ડેક પરથી કેલગરીનો ૩૬૦ ડીગ્રીનું વિહંગાવલોકન થઈ શકે છે અને એટલે જ એને બર્ડ આઈ વ્યુ કહેતા હશે.

ગ્લેનમૉર રૅઝર્વર

કેલગરીનું ગ્લેનમૉર રૅઝર્વર એ માનવસર્જીત જળાશય છે. કેલગરીનું પીવાલાયક પાણી આ જળાશયમાંથી સપ્લાય કરવામાં આવે છે પણ આ જળાશય, એમાં તરતી સહેલાણીઓની નાની નાની હોડીઓ, જળાશયના કિનારેથી શરૂ કરીને વિસ્તરેલી વૃક્ષોની લીલીછમ બિછાત અને એનાથી ઘણે દૂર દેખાતા બે હાઈરાઇઝ બિલ્ડિંગ, ઉપર ખુલ્લું નિરભ્ર આકાશ, જાણે કેનવાસ વગર દોરાયેલું અવકાશી ચિત્ર.

હેરિટેજ પાર્ક-હિસ્ટોરિકલ વિલેજ

આ ગ્લેનમૉરના તટે જ વિકસાવ્યો છે હેરિટેજ પાર્ક-હિસ્ટોરિકલ વિલેજ. માનવજાત ઘણી આગળ વધી ગઈ. ચંદ્ર-મંગળ પર પોતાના દેશના ઝંડા લહેરાવતી થઈ ગઈ પરંતુ આવા હેરિટેજ વિલેજ જોઈને લાગે કે આપણી અંદર પ્રાચીન સમયકાળના ગામડામાં જીવી લેવાની એષ્ણા થોડી રહી છે ખરી અથવા તો અત્યારની સદીના બચ્ચાઓને એ જૂના સમયની તાસીર બતાવવાની હોંશ સચવાઈ રહી છે.

૧૮૬૦થી ૧૯૫૦ના દાયકાના કૅનેડિયન ઇતિહાસની પ્રતિકાત્મક કૃતિ જેવા આ પાર્કમાં ઘણી બધી બાંધણીઓ અસલના જમાનાની હોય એવી કલાકૃતિઓથી સુશોભિત છે એટલું જ નહીં પણ અહીંનો સ્ટાફ પણ એ પહેલાના સમયમાં પહેરતા એવી જ વેશભૂષાથી સજ્જ હતો. અત્યારે સુપર ફાસ્ટ બુલેટ ટ્રેનના જમાનામાં અહીં પેલા જૂના પુરાણા સમયના ભકછૂક કરતાં ધૂમાડા કાઢતા કાળા એંન્જીન સાથે જોડાયેલી ટ્રેન, ઘોડા સાથે જોડાયેલ ગાડા અને ટ્રેકટર પણ હતા. એમાં બેસીને મઝા માણવી છે, નૉ પ્રોબ્લેમ. ટ્રેન કોઈ એક નિશ્ચિત પોર્ટ પર ઉતારે અને લો, ત્યાં તમારા માટે સ્ટીમબોટ ઊભી જ હોય. લેકની સફર કરીને પાછા એ જ ટ્રેનમાં આગળ વધો.

મિલિટરી મ્યુઝીયમ

પ્રાચીન સમયને જીવંત કરવાની જેમ ભૂતકાળની સ્મૃતિઓની જાળવણી કરવી, ભૂતકાળમાં જે બની ગયું છે એનો હૂબહૂ ચિતાર રજૂ કરવો એ પણ રસપ્રદ બાબાત છે. કેલગરીના મિલિટરી મ્યુઝીયમમાં આ જોયુ અને કૅનેડિયન ફોર્સની ત્રણ શાખાઓ -રૉયલ કૅનેડિયન નેવી, કૅનેડિયન આર્મી અને રૉયલ કૅનેડિયન એરફોર્સ વિશે જાણ્યું પણ ખરું. ઘોડેસવારી કરતાં મિલિટરી ફોર્સના પહેરવેશમાં સજ્જ એવા મીણના પૂતળાને જોઈને પણ એમની અસલ લડાકુ મિજાજનો અંદાજ આવતો હતો. અસલના જમાનાની રણગાડીઓ, જૂના સમયના ફાઇટર પ્લેન અને નૅવીમાં વપરાતા હોય એવી સ્ટીમરની પ્રતિકૃતિઓ, દસ્તાવેજી ફિલ્મો દ્વારા ઓળખ આપવાનો હેતુ એ કે આમ જનતા પણ ઇતિહાસથી વાકેફ રહે.

ડીવૉનિઅન બોટનિકલ ગાર્ડન

કુદરતની વચ્ચે રહીને માનવજાતમાં પણ કુદરત તરફ અહોભાવ વધતો જ હશે એની લીલીછમ સાબિતી એટલે કેલગરીનો ડીવૉનિઅન બોટનિકલ ગાર્ડન. કેલગરી ડાઉનટાઉનની મધ્યે આવેલા સ્ટીફન ઍવન્યુ મૉલના ચોથા માળ પર વિકસાવેલા આ ઉદ્યાનને જોઈને સાનંદાશ્ચર્ય થાય. મૉલ એટલે બ્રાન્ડેડ કપડા કે ઍક્સેસરીની શોપ્સ, ખાણીપીણી, પ્લે એરીઆ એવું જ ને? અહીં આ બધું જ છે પણ સાથે એક એક એવો ઉદ્યાન છે જેના માટે અહીં સમય વિતાવવાનું મન થાય. ભૂસ્તર કે વનસ્પતિનું પણ એક શાસ્ત્ર હશે. આપણી સમજ પ્રમાણે ઝાડ-પાન, વૃક્ષ-વેલાને વિકસવા માટે સરસ મઝાની ફળદ્રુપ જમીન જોઇએ જેના લીધે એના મૂળિયા ઊંડે સુધી  વિસ્તરીને એની પકડ, મજબૂતાઈ જાળવી શકે જ્યારે અહીં કોંક્રિટની ઇમારતના ચોથા માળે જ્યાં જમીન જ નથી ત્યાં ૫૫૦ જેટલા ઝાડપાન કેવી રીતે મહોરી શક્યા હશે?

કહેવાય છે કે આ ઉદ્યાનમાં મૂળે લગભગ ૧૩૫ જેટલા સ્થાનિક અને ઉષ્ણકટિબંધના વૃક્ષો ઉછેરવામાં આવ્યા છે.  અહીં એક મીટર પહોળા અને બે મીટર જેટલા લાંબા થતા પાંદડાવાળા પ્લાન્ટ છે જે લગભગ આફ્રિકન હાથીના કાન જેટલી સાઇઝના છે. આફ્રિકન હાથીઓ એમના કાનની સપાટીનો ભાગ ઉપશમન ( શાંત થવાની ક્રિયા) માટે વાપરે છે એમ આ પ્લાન્ટ એના પાનનો ઉપયોગ છતમાંથી આવતા પ્રકાશને ઝીલવા માટે કરે છે. વળી પામની એક એવી પણ જાત જોઈ જેનો દેખાવ સ્ક્રૂ જેવો છે એટલે એનું નામ આપ્યું સ્ક્રૂ પાઇન. આવી તો અનેક રંગબેરંગી ફૂલોની વિવિધતાઓ ભરેલા આ ઉદ્યાનમાં ઝીણકા અમસ્તા ઝરણા, એની પર ચાલવાના નાજુક પુલ, પહોળી પગથાર પરથી રેલાઈને આવતા વૉટરફૉલ અને વૉટર ફાઉન્ટન છે તો શિલ્પ અને લાકડાના વૉલપીસ પણ શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરવા મુક્યા છે. આ માનવસર્જિત ઉદ્યાનમાં પવનની લહેરખીઓ અને એના લીધે ઉદ્ભવતો રવ ક્યાંથી હોય? પણ નૉ પ્રોબ્લેમ, વચ્ચે એક પિયાનો મુકી દીધો છે જેના પર કોઈપણ સાજ છેડીને વાતાવરણ ગૂંજતું કરી શકે છે.

કેલગરીના બર્ડ આઇ વ્યુ પર જવાનું એક કારણ એ પણ હોઈ શકે કે ત્યાંથી સૂર્યાસ્ત પણ જોઈ શકાય. સૌથી મઝાની વાત એ બની કે રાત્રે સાડા નવ વાગે અમારી જ હોટલના પાંચમા માળેથી એ સાવ અનાયાસે જોવાનો લાભ મળી ગયો. દૂર સુધી ખુલ્લા મેદાનોની ઉપરથી સૂર્યના આથમતા સોનેરી ઓળા પણ એટલા તો ઓજસ્વી હતા કે આખું ય આકાશ સોનવર્ણુ બની ગયું હતું. આ સોનવર્ણી યાદોથી આજે પણ મન એકદમ પ્રફુલ્લિત બની જાય છે.

કેલગરીમાં ફરવાનો સૌથી ઉત્તમ સમય છે જૂનથી ઑગસ્ટ. આ સમયે લાંબા દિવસો અને સહ્ય તાપમાન રહેતું હોય છે. કેનેડાની જેમ બ્રિટિશ કોલંબિયામાં પણ પંજાબીઓની વસ્તી ઘણી છે અને એટલે જ અંગ્રેજી, ફ્રેંચ પછી અહીં ત્રીજા ક્રમે પંજાબી ભાષાની ગણતરી મુકાય છે.

 

 

 

 

 

૪૭ -કવિતા શબ્દોની સરિતા

ગુરૂ બ્રહ્મા, ગુરૂ વિષ્ણુ, ગુરુ દેવો મહેશ્વર
ગુરૂ સાક્ષાત પરબ્રહ્મ, તસ્મૈ શ્રી ગુરુવે નમઃ

ગુરુ એટલે એક સાદો સીધો અર્થ શિક્ષક. પણ બીજા અન્ય
સમાનાર્થી શબ્દ છે બૃહસ્પતિ., જેને આચારનું જ્ઞાન છે એ આચાર્ય, વિદ્યા આપે એ
વિદ્યાગુરુ.. ધર્મનું શિક્ષણ આપે એ ધર્મગુરુ, શાસ્ત્રનું જ્ઞાન આપે એ શાસ્ત્રવેતા આ
સમગ્રનો સરવાળો સાચો શિક્ષક. શિક્ષા કરે એ નહીં પણ શિક્ષા આપે એ શિક્ષક.

પાંચમી સપ્ટેમ્બર એટલે કે શિક્ષકદિન. આપણા ભૂતપૂર્વ
રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણના જન્મદિનને ભારતભરમાં શિક્ષકદિન તરીકે ઉજવવામાં
આવે છે.  સૌ જાણે છે એમ ડૉ.રાધાકૃષ્ણ
ફિલોસોફર તો હતા જ પણ એ પહેલાં એ ઉત્તમ શિક્ષક હતા. રાષ્ટ્રપ્રમુખના અત્યંત
સન્માનભર્યા હોદ્દા પર હોવા છતાં એ કહેતા કે હું પહેલા શિક્ષક છું અને પછી
રાષ્ટ્રપ્રમુખ. હવે દેશના મહત્વના પદ પર હોય એ વ્યક્તિને મન પણ એ પદ કરતાં
શિક્ષકની પદવીનું ગૌરવ વધુ હતું એ વાત જ શિક્ષકની મહત્તા કેટલી છે એ દર્શાવે
છે.

વર્તમાન સમયમાં ટેક્નૉલોજીની સગવડના લીધે અનેક સોશિઅલ
પ્લેટફોર્મ ઉપલબ્ધ છે જ્યાં જે તે તહેવારોના દિવસે સરસ મઝાના સંદેશા પણ મુકાતા
રહેતા હોય છે. ક્યારેક ઘણી બધી અફવાઓ, મજાક-મસ્તીભર્યા જોક્સ પણ મુકાતા હોય છે.
એમાંથી શું વાંચવું, શું ગ્રહણ કરવું એ આપણા પર નિર્ભર છે.

એવા જ એક પાંચમી સપ્ટેમ્બરના દિવસે જ એક સરસ વાત વાંચવા
મળી …..એ આજે મને શેર કરવાનું મન થયું. (

રોમ(ઇટાલી)માં એક ભાઈને
આયકર ભરવાનો થયો. અતિ વ્યસ્તતાને લીધે નિયત સમયે આ કર ન ભરી શક્યા. એ કારણસર એમને કોર્ટમાં જવું પડ્યું.

એમને ન્યાયાધીશની સમક્ષ હાજર કરાતાં, આમ થવાનું કારણ પૂછયું.

તેમણે જવાબમા કહ્યું , ‘ હું એક શિક્ષક છું, મારી વ્યસ્તતાને લીધે કર ભરવાનો
મને સમય ન મળ્યો.’ હજુ તો એમની વાત પુરી થાય એ પહેલા જ ન્યાયાધીશે કહ્યું,
“ આજે કોર્ટમાં એક શિક્ષક ઉપસ્થિત છે.”
અને ત્યાં હાજર સૌ લોકો ઊભાં થઇ ગયાં. તેઓની માફી માંગી અને કર પણ રદ્દ કરવામાં આવ્યો.

એવા કેટલા દેશ છે જ્યાં શિક્ષકને આટલું સન્માન મળતું
હશે ? જો કે એના જવાબમાં કેટલાક તારણો જોયા..

જો એ તારણો સાચા હોય તો ખરેખર જાણવા જેવા છે. …અમેરિકામાં માત્ર વૈજ્ઞાનિક અને શિક્ષકોને VIPનો દરજ્જો મળે છે.
ફ્રાંસના ન્યાયાલયમાં ફક્ત શિક્ષકોને જ ખુરશી પર બેસવાની સગવડ મળે છે. જાપાન જેવા
શિસ્તપ્રિય દેશમાં શિક્ષકને પકડતા પહેલાં પોલીસે સરકાર પાસે પરવાનગી લેવી પડે છે. અમેરિકા
અને યુરોપના દેશોમાં પ્રાથમિક શિક્ષકોને સૌથી વધુ પગાર મળે છે.

આ વાતનું એટલે મહત્વ છે કે એક શિક્ષક છે જે સાવ નાના
કુમળા બાળમાનસને સાચી રીતે ઘડે છે. આજે પણ એવા કેટલાય શિક્ષકો છે જેમની સ્મૃતિ
આપણા મન પરથી જરાય ઝાંખી નથી થઈ.

સાવ દેશી ભાષામાં પહેલા શિક્ષક માટે એક શબ્દ વપરાતો—માસ્તર.
આમ તો આ શબ્દ એક મજાકરૂપે લેવાતો પણ ખરેખર તો માતાના સ્તરે જઈને જે બાળકને ઘડે એ
માસ્તર. કાચી માટીના પીંડને જેવા ઘાટે ઘડવો હોય એવા ઘાટે ઘડી શકાય અને એમાંથી
ઉત્તમ સર્જન થાય એ વાત ક્યાં અજાણી છે? એક રીતે જોઈએ તો શિક્ષક એક શિલ્પી પણ છે.

આજે પણ ગીતાબોધ આપનાર, જગતગુરુ શ્રી કૃષ્ણના પણ ગુરુ
સાંદિપની, રામના ચારિત્ર્ય વિશે વિચારીએ તો વશિષ્ઠ, પ્રખર ધનુર્ધારી અર્જુનને યાદ
કરીએ તો દ્રોણાચાર્ય, વિવેકાનંદની સાથે રામકૃષ્ણ પરમહંસ, ચંદ્રગુપ્તની યાદ સાથે
ચાણક્ય આપણી નજર સમક્ષ જાણે લગોલગ આવીને ઊભા રહે છે ને?

સદીઓ વિત્યા છતાં આજે પણ એ શિષ્યો અને એ જ શિક્ષકોની છબી
જરાય ઝાંખી નથી થઈ.

હજુ આટલા વર્ષે પણ યાદ છે, જ્યારે સ્કૂલમાં ૫/૬/૭માં
ધોરણમાં ભણતા ત્યારે વર્ષમાં એક દિવસ એવો આવતો જેને શિક્ષકદિન તરીકે ઉજવાતો પણ એ
ઉજવણી જરા જુદી રીતે થતી હોવાનું ય યાદ છે. એ દિવસે વર્ગનો કોઈપણ વિદ્યાર્થી કે
વિદ્યાર્થીની પોતાના ગમતા વિષયના શિક્ષકના રોલમાં સજ્જ થઈને એ વિષય ભણાવવાની
તૈયારી સાથે સ્કૂલમાં આવીને ભણાવી શકતા. કેવું ય ગૌરવ અનુભવતા એ યાદ આવે છે. એ
ગૌરવની ક્ષણો વિચારીએ તો સમજાય છે કે શિક્ષકનો રોલ ભજવવાનો વિચાર કે તક પણ કેટલો આનંદ
આપતી. એ દિવસે એને સ્કૂલ યુનિફોર્મમાંથી છુટ્ટી મળતી એટલે અન્ય વિદ્યાર્થી કરતાં એ
અલગ તરી આવે. એ અલગ તરી આવવાની વાતનો રોમાંચ આજે પણ યાદ છે.

આજે એવી કેટલીય સફળ વ્યક્તિઓ હશે જેમના પાયામાં
માતા-પિતાની જેમ જ શિક્ષકોનું પણ મહત્વનું યોગદાન હશે.

બાળકને જીવન માતા-પિતા આપે છે પણ જીવન જીવવાની કળા એક
સાચો શિક્ષક જ શીખવાડે ને? જીવન પ્રત્યેનું સમ્યકદર્શન પણ સાચા શિક્ષકને આભારી છે
ને અને એટલે જ કહ્યું છે ને કે

ગુરુ ગોવિંદ દોનો ખડે કિસકો લાગુ પાય

બલિહારી ગુરુદેવકી ગોવિંદ દિયો બતાય…….

દોહા
પંક્તિ- કબીર

કેનેડાનો સૌથી મોટો, રમણીય નેશનલ પાર્ક- ૩,સપ્ટે મ્બર- નવગુજરાત સમય -ફેમિનામાં પ્રસિદ્ધ લેખ

બેન્ફ…….

કેનેડાના સૌથી મોટા અને ૧૮૮૦માં સ્થાપના થઈ એવા નેશનલ પાર્ક બેન્ફમાં પ્રવેશતા જ ચારેબાજુથી વનરાજીથી છવાયેલા પર્વતો છવાયેલા ખીણમાં ફેલાયેલા અહીંના શાંત અને સુંદર વાતાવરણની હવા શ્વાસથી ઉતરીને દિલ-દિમાગ સુધી ઠંડક પહોંચાડી ગઈ. કેનેડીયન રૉકી માઉન્ટેનની રેન્જમાં આવતા તમામ સ્થળોની એક રીતે જોવા જઈએ તો વધતા ઓછા અંશે બધે જ ભૌગોલિક સમાનતા જોવા મળશે. ઊંચા ગગનચુંબી પહાડો, કોતરો, ગ્લેશિયરો અને એનું પાણી ઓગળીને બનેલી નદીઓ અને સરોવરો. કારણ લગભગ બધે જ સરખું પણ એ સમાનતામાં ય પાછી વિવિધતા તો ખરી જ.

બેન્ફ પ્રવાસીઓના આકર્ષણનું સ્થળ હોવાથી અહીં તમામ સુખ-સુવિધા સચાવાય એવી લગભગ ૬૦થી ૬૫ જેટલી હોટલો, મોટલો તો છે જ. અહીં ફરવા માટે જૂનથી શરૂ કરીને ઑગસ્ટ સુધી સૌથી શ્રેષ્ઠ સીઝન ગણાય છે. જો કે આઇસસ્કિંઈગના શોખીનોને માટે તો શિયાળો સૌથી ઉત્તમ.

બેન્ફમાં સ્થાનિક લોકોની વસ્તી પણ સીઝન અનુસાર વધ-ઘટ થયા કરતી હોય છે.  આશરે ૯,૦૦૦ જેટલા સ્થાનિક લોકોનો અહીં વસવાટ રહેતો હોય છે પણ કહેવાય છે કે પ્રતિ વર્ષ અહીં ૩૦ લાખ જેટલા પ્રવાસીઓ બેન્ફની મુલાકાત લે છે. આ આંકડા પરથી જ બેન્ફની પ્રખ્યાતિ, લોકપ્રિયતા વિશે અંદાજ આવે છે. કેનેડામાં અંગ્રેજી અને ફ્રેંચ ભાષાનું પ્રભુત્વ છે.

અહીંના રૉકિ માઉન્ટેન,ગ્લેશિયર્સ, ટર્કોઇશ બ્લ્યુ લેક, નાનાકડા શહેરની વ્યાખ્યામાં બંધબેસતું નગર અથવા કહો કે ગામ, ભરપૂર વન્ય પ્રાણીસૃષ્ટિ, નજર નાખો ત્યાં આંખને ઠારે એવી વનરાજીએ બેન્ફને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટની કક્ષાએ મુકી દીધું છે.

બેન્ફનું ડાઉનટાઉન એકદમ નાનકડું, એક છેડાથી બીજા છેડાએ ચાલીને પણ સાવ થોડા સમયમાં ફરી શકાય એવું સરસ મઝાનું છે પરંતુ હોટલથી અહીં સુધી પહોંચવું હોય તો હોટલથી દર પંદર મિનિટે ઉપડતા અને ડાઉનટાઉનથી પરત કૉચનો પણ લાભ લઈ શકાય છે. અહીં પેઇડ પાર્કિગની પણ સગવડ પણ છે જ. અહીંની લાક્ષણિક ચીજ-વસ્તુઓ જેવી કે જ્વૅલરી, હૉમ ઇન્ટિરિયરમાં શોભે એવી ચીજો અને કપડાં, એક્સૅસરીની શોપ્સ અને ખાણીપીણીની ઉપલબ્ધિ હોય એવા આ ડાઉનટાઉનથી પણ કુદરત જરાય દૂર નથી. નજર નાખો ત્યાં એની મહેર તો વર્તાય છે જ.

બેન્ફ આવો એટલે અહીંના અત્યંત મનોહર લેક જેવાકે લુઇસ, લેક મોરાઇન, લેક એમરાલ્ડ, સલ્ફર માઉન્ટેનની ગોન્ડોલા રાઇડ સલ્ફર બાથનો લ્હાવો લેવાનું કેમ ચૂકાય?

લેક લુઇસ

લેક લુઇસ સુધી પહોંચવા માટે ત્યાં નિર્ધારિત પબ્લિક પાર્કિંગ સુધી જવું પડે પણ ત્યાંથી લેક લુઇસ જતા કૉચમાં લુઇસ સુધી પહોંચાય. સવારે આઠ વાગ્યાથી થોડા થોડા સમયાંતરે ઉપડતા આ કૉચ સાંજ સુધી ઉપલબ્ધ હોય છે. લેક લુઇસથી પરત થતી છેલ્લી રાઈડ સાંજે સાડા પાંચની હોય છે. લેક લુઇસ પર જ બંધાયેલી ફેરમોન્ટ હોટલમાં જો રહેવું હોય તો તો આખો દિવસ આ લેકનું સૌંદર્ય મનભરીને માણી શકાય અને હા ! લેક લુઇસ સુધી પહોંચવાના રસ્તે પણ નાના-મોટા લેક પોતાની હાજરી તો નોંધાવતા જ રહે છે. શહેરની એકધારી રફ્તારને એક કોરે મુકીને આ રફ્તાર પણ માણવા જેવી તો ખરી જ.

કૅનેડિયન રૉકીની મુલાકાત દરમ્યાન જોયેલા તમામ લેકના આછા-ઘેરા ભૂરા રંગના સાફ પાણી ઓછા વધતા અંશે માનસરોવરની યાદ તો આપે જ છે. માનસરોવરની સાવ જ નાની કહી શકાય એવી આવૃત્તિ જેવા લેક લુઇસ કે મોરાઇનને આમાંથી બાકાત ન રાખી શકાય.

લેક લુઇસ પણ બેન્ફ નેશનલ પાર્કનો જ એક ભાગ છે. ઉનાળાના દિવસોમાં બોટિંગ, જાતે હલેસા મારીને ચલાવાતી હોડીની મોજ અને શિયાળામાં ઠરીને આઇસ થઈ જતો આ લેક સ્કિ રિસોર્ટ બની જાય એટલે આઇસ સ્કેટિંગની મઝા પણ લઈ શકાય.

પર્વતોના પ્રાકૃતિક ત્રિકોણ વચ્ચે ગોઠવાયેલા આ લેકનું પાણી પણ એકદમ સ્વચ્છ ટર્કોઇશ બ્લ્યુ રંગનું છે. અહીં જો બપોરે પહોંચો તો એ એકદમ સહેલાણીઓના મુલાકાત લેવાના એક સ્થળ જેવું જ લાગે પણ જો વહેલી સવારે પહોંચો તો એનું પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય આત્માને સ્પર્શી જાય એટલી હદે સુંદર છે. કુદરત તો કુદરતની ફિતરત દર્શાવે જ છે ફક્ત એને માણવાનો યોગ્ય સમય આપણી પાસે હોવો જોઈએ. ઊગતા સૂર્યના કૂણા તડકામાં ચમકી ઉઠતી પર્વતોની ટોચ વચ્ચે દેખાતા આસમાની રંગના આકાશ સાથે ભળી જવું હોય એટલું પારદર્શક અને સ્થિર પાણી ચિત્તને પણ ચૈતન્યમય, આનંદમય બનાવી દે. અહીં થાય કે બસ આ ચિદાનંદ સ્વરૂપ અને આપણી વચ્ચે આ ચિત્તાકર્ષક નીલવર્ણું પાણી સિવાય બીજું કશું જ ન હોવું જોઈએ.

આપણે વરસાદી વાતાવરણમાં સૂર્યપ્રકાશના લીધે થતું મેઘધનુષ તો જોયું જ છે પણ આ સૂર્યપ્રકાશ ક્યાં અને કેવી રંગીન અસરો ઊભી કરી શકે છે એ તો આપણી કલ્પના બહારની વાત છે. અહીંના કોઇપણ ટર્કોઇશ બ્લ્યુ કે નીલવર્ણા પાણીને જોઈએ તો અચરજ થાય.

કહે છે છે જ્યારે પર્વતો પરના ગ્લેશિયર્સનો બરફ પીસાઈને/દળાઈને ભૂકો બને એ અતિ હળવા પ્રકારનો હોય છે એટલે એ ખડકનો બારીક ભૂકો સરોવરની સપાટી અને તળિયાની વચ્ચે તરતો રહે છે અને સૂર્યપ્રકાશના લીધે એ પ્રતિબિંબિત થવાથી અદ્ભૂત રંગછટાથી શોભી ઊઠે છે.

રાણી વિક્ટોરિયાની ચોથી પુત્રી રાજકુમારી અને જોહન કેમ્પબેલની પત્ની લુઇસના નામ પરથી આ લેકનું નામકરણ થયું છે. માત્ર આ જ નહીં અનેક જગ્યાએ બ્રિટિશરોની અસર હેઠળથી મુક્ત નહીં થયેલા કૅનેડાના ઘણા પ્રાંતોની આજે પણ બ્રિટિશ કૉલંબિયામાં જ ગણના થાય છે.

મોરાઇન લેક

મોરાઇન લેક પહોંચવા માટે પણ લેક લુઇસ સુધી પહોંચવાના કૉચમાં જવું પડે અને લેક લુઇસ પહોંચ્યા પછી વળે ત્યાંથી મોરાઇન સુધી લઇ જતા કૉચની સગવડનો ઉપયોગ કરવો પડે.

આલ્બર્ટા-કૅનેડાના લુઇસ ગામથી ૧૪ કિલોમીટરના અંતરે આવેલું લેક મોરાઇન હિમપ્રપાતમાંથી સર્જાયેલું લેક છે. એની આસપાસના લગભગ ૧૦ જેટલા પહાડોએ એને ઘેરી લીધું છે. ૧૨૦ એકરની સરફેસ ધરાવતા આ લેકનું પાણી નિરભ્ર આકાશ જેવા વાદળી રંગનું છે. લેક લુઇસની જેમ જ ખડકના બારીક ભૂકા સાથે સૂર્યપ્રકાશના સંમિશ્રણની અજાયબીએ સર્જેલો વાદળી રંગ પણ અતિ સુંદર લાગે છે. આ દસ ટોચ વળી “ટ્વેન્ટી ડોલર વ્યુ” તરીકે ઓળખાય છે. ૧૯૬૯ અને ૧૯૭૯ના કૅનેડિયન ટ્વેન્ટી ડોલર મુદ્દને અનુલક્ષીને આ નામ મળ્યું છે.

મોરાઇન પર જ્યાં કૉચ ઉતારે ત્યાંથી એક તરફ લેકની જોડાજોડ એક ૩૦૦ મીટર લાંબી વૉકિંગ ટ્રેઇલ છે જેના પર ઉત્સાહીઓને ચાલતા જોઇને આપણને પણ જોડાવાનું મન થાય. જો કે આ ટ્રેઇલ સમય અને સંજોગો અનુસાર જ ખુલ્લી રહેતી હોય છે કારણકે અહીંનું વાતાવરણ ક્યારે પલટો લે એની નિશ્ચિતતા નહીં અને શિયાળાના બર્ફીલા પવનોમાં તો અહીં ઊભા રહેવાની પણ શક્યતા નહીવત થઈ જતી હોય છે. બીજી તરફ ચઢીને થોડેક ઉપર સુધી જઈ શકાય એવો રસ્તો છે જ્યાં પહોંચીને આખાય મોરાઇનનો સમગ્ર વ્યુ દેખાય છે. પીટો લેકની જેમ જ આ ઊંચાઇએથી તળ સુધી નજરમાં ભરી લેવાય એવું દ્રશ્ય બની રહે જ ને? મોરાઇન પર પણ હલેસાથી ચાલતી હોડીને સહેલ લેવાની સગવડ તો છે જ.

ખરેખર તો આ પ્રકૃતિ વિશે તો કંઇપણ કહેવું અધુરુ જ લાગે કારણકે અહીં દરેક જગ્યાની અનુભૂતિ અત્યંત વિશિષ્ટ, એકદમ અનોખી-અનેરી હોય છે. એટલે જ કહ્યું હશે ને કે જીવ્યા કરતાં જોયું ભલું.

મઝ્ઝાની વાત તો એ છે કે અહીં જાન્યુઆરીથી માંડીને ડીસેમ્બરના બદલાતા મહિનાઓની બદલાતી મોસમની સાથે આ તમામ સ્થળોનો ય બદલાતો નજારો હોય. શિયાળાના બરફાચ્છાદિત એકદમ ધવલ પહાડો, વસંત પછી એના પરના વૃક્ષોના લીધે લીલાછમ થઈને મહોરે અને સપ્ટેમ્બરથી તો ફૉલની અસર હેઠળ અવનવા રંગો ધારણ કરે. આખાય બ્રિટિશ કોલંબિયા જ નહીં કૅનેડામાં પણ આ રંગોની નિરાળી ભાત જોવા મળે.

આવા તો એક નહીમ અનેક લેક જેની શોભા છે એવા બ્રિટિશ કોલંબિયાનું વધુ એક રળિયામણું લેક છે એમરલ્ડ લેક.

કૅનેડા-બ્રિટિશ કોલંબિયાના યોહો નેશનલ પાર્કના આ એમરલ્ડ લેકનું નામ પણ એના પાણીના નીલમ જેવા રંગ પરથી જ પડ્યું હશે.

સલ્ફર માઉન્ટેન

અમે રહ્યા હતા એ રિમરૉક હોટલની બહાર આવીએ અને સામે જ માઉન્ટેન પર જતા ગૉન્ડૉલા દેખાય એટલે નિશ્ચિત તો હતુ જ કે આ લ્હાવો ય લેવો તો છે જ. વિઝિટર સેન્ટર પરથી ટિકિટ લઈને ગૉન્ડૉલા રાઈડમાં બેસો એટલે સીધા જ ચઢાણવાળા સલ્ફર માઉન્ટેનની ટોચ પર પહોંચાય. આગળ નજર કરતાં દેખાતા ઊંચા વૃક્ષો ધીમે ધીમે પાછળ સરકતા જાય અને પાછળ નજર કરો અને નીચે દેખાતી ખીણ જોઈને કઈ ઊંચાઈએ પહોંચતા જઈએ છીએ એનો ખ્યાલ આવે.

ગોન્ડૉલાથી ઉપર સુધી પહોંચીએ એટલે સૌ પ્રથમ તો આવે કાફૅટેરિયા અને ગિફ્ટ શોપ આવે. બીજા ડેક પર આવે ગેલેરી જ્યાં અહીંના ગ્રિઝલી બેર, કૂગર જેવા વન્ય પ્રાણીના ફોટા એમની ખાસિયતો સાથે વર્ણવેલા જોવા મળે. એક થિયેટર છે જ્યાં બેન્ફ, એની ઋતુઓ અને આસપાસની ભૌગોલિક સ્થિતિ, પહાડો, નદ્દેઓ ,સરોવરની ઉડતી ઓળખ જેવી ફિલ્મ દર્શાવવમાં આવે છે.

સલ્ફર માઉન્ટેનની સૌથી ઉપરની ડેક પર પહોંચો એટલે સીધુ આકાશ સાથેનું અનુસંધાન. અહીં ઊભા રહીને ચારેકોર એક સર્વગ્રાહી નજર નાખો ત્યાં બેન્ફ અને એની આસપાસનું આખું દ્રશ્ય આંખમાં સમાય. કોઈક ટોચ પર ઊભા રહીને જ્યારે નીચે કે દૂર સુધી નજર પહોંચે ત્યારે જ એ સ્થળની વિશાળતાનો અનુભવ થાય. ઉનાળામાં રાત્રે દસ વાગે થતા સૂર્યાસ્ત જોવાનું આ ઉત્તમ સ્થળ છે. આથમતા સૂર્યની લાલિમા જ્યારે ચારેકોર છવાતી હોય ત્યારે એ આખું ય વાતાવરણ કેટલું સુંદર લાગતું હશે એની કલ્પનાથી ય રોમાંચ થઈ જાય. શિયાળામાં સૂર્યાસ્ત વહેલો થતો હશે પણ એ સમયે સૂયકિરણોથી પ્રકાશિત સ્નૉ માઉન્ટેન કેવા ઝળહળી ઉઠતા હશે એ વિચારે ફરી એકવાર અહીં શિયાળામાં ય આવવું જોઈએ એવું મન થઈ ગયું. અહીં હવામાનની તાસીર પારખવા વેધશાળાનું નિર્માણ થયું છે.

ફરી પાછા ગૉન્ડૉલા રાઇડ લઈને નીચે ઉતરીએ ત્યાં સલ્ફર પહાડમાંથી વહેતું ઝરણું છે. આ ઝરણાના હૂંફાળા  લાભદાયી પાણીનો લાભ મળે એના માટે અહીં એક સ્વિમિંગ પૂલ પણ છે. બહાર સલ્ફરના પાણીમાં નહાવાથી થતા લાભ વિશે જાણકારી અને એનો લાભ મળ્યો છે એવા લોકોના અભિપ્રાય ટાંકવામાં આવ્યા છે. અને આપણે ય તો સલ્ફરબાથથી ક્યાં અજાણ છીએ? વાત છે અહીં કોઈપણ સ્થળથી માંડીને સમય-સંજોગો વિશે લોકોને સમજ આપવાની. આપણી પાસે જાણકારી હોવા છતાં એના વિશેની બે વાત વધુ જાણીએ તો એનું મહત્વ વધી તો જાય છે જ.

અહીં પ્રકૃતિની મહેર તો છે જ સાથે એને સાચવવાની વૃત્તિ પણ ખરી જ. બેન્ફના કાસ્કેડ ટાઇમ ઑફ ગાર્ડનમાં પાણીના નાના નાના ઝરણા અને કુંડ પર પસાર થતી પગથારની બંને બાજુ  ગુલાલમાં અબીલ મેળવ્યુ હોય એવા  ફૂલગુલાબી, તો વળી અબીલમાં હળવા ગુલાલનો રંગ ભેળવ્યો હોય કે છાંટણા કર્યા હોય એવા સફેદ લાલ-પીળા -કેસરી- ઘેરા બ્લ્યુ, પર્પલ, મજન્ટા રંગના ફૂલોની બિછાત જોઈને એ માટેની વિશ્વસનિયતા વધી જાય. ઠંડા પવનની લહેરખીની સાથે તાલ મેળવતા એ ઝરણાનો સતત વહેતો નાદ મનને સંમોહિત કરી દેતો હતો. અહીં ઊભા રહીને બેન્ફને બે બાજુએ વહેંચી દેતો રસ્તો અને એ રસ્તાની પેલે પાર દેખાતા પર્વતોની રેન્જ એક મઝાનું દ્રશ્ય ઊભુ થતું હતું.

બેન્ફમાં સ્નૉની સીઝન લગભગ સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈને મે સુધી લંબાતી હોય છે અને સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થતી ફૉલ સીઝનમાં પણ એક વાત નિશ્ચિત કે અહીંની આ લીલોતરી ખરી પડે એ પહેલાળ અદ્ભૂત રંગછટા ધારણ કરીને સમગ્ર વાતાવરણને ય રંગોથી સજાવી દેતી હશે. કુદરતની આ જ તો ખાસીયત છે કે બદલાતી મોસમની સાથે એ પ્રત્યેક પળે બદલાતી એની મિજાજમસ્તીનો ય માહોલ મુકીને વિદાય લે.

જાન્યુઆરીમાં ક્યારેક માઇનસ ૩૦ ડીગ્રી સેલ્સિયસ સુધી પહોંચી જતો પારો અત્યારે જૂનમાં તો ૩૦ ડીગ્રી સેલ્સિયસ બતાવતો હતો જે ફરવા માટે એકદમ શ્રેષ્ઠ સમય કારણકે પારો ગમે તેટલી ડીગ્રી બતાવે પણ અહીંનું વાતાવરણ તો એકદમ ખુશનુમા જ હતું. હા, હળવા સ્વેટર હાથવગા તો રાખવા જ પડતા હતા. ગમે ત્યારે ઠંડા પવનની લહેરખી વહી આવતી હતી.

કૅનેડિયન રૉકી માઉન્ટેનના લગભગ દરેક જંગલોમાં ઍલ્ક, મોટા શિંગડાવાળા ઘેટા, માઉન્ટેન ગોટ, કાયોટી કહેવાતા વરૂ, બ્લેક અને ગ્રિઝલી બેર, મૂસ તરીકે ઓળખાતા મોટા કદના સાબરનો વસવાટ હોય જ છે. જો નસીબ હોય તો ક્યાંક હરતા-ફરતાં એ આપણા રસ્તે આવીને દેખા દઈ દે ખરા.

બેન્ફથી નિકળીને આગળ કેલગરી જતા આવા જ સાવ નાની ધોળી પૂંછડીવાળું હરણ એના બચ્ચા સાથે  અમને બાય બાય કરવા રસ્તા પરથી પસાર થઇ ગયા.

 

 

 

 

 

 

 

 

૪૬ -કવિતા શબ્દોની સરિતા

વૃક્ષને થયું એક દિ મન.. લાવને….હું યે બતાવું હાથ મારો….

કોઇ સારા જયોતિષીને.. હળવેથી લંબાવ્યો..હાથ લીલોછમ્મ..

વાયરા સંગે ઝૂકીને..કર્યા પ્રણામ..કહો, મહારાજ…શું નડે છે અમને સૌને ?

અમારા નસીબમાં શું લખાયું છે….રોજ રોજ કપાવાનું જ..?..ગ્રહ કયો નડે છે અમને ?

બતાવો એના નડતરનો….ઉપાય કોઇ સીધો..

મહારાજે ગણ્યા આંગળીઓના વેઢા….એક એક રેખા..

એક એક લીલાશ…તપાસી ઝીણવટથી.. વદયા સાવ ધીમેકથી….અવાજમાં ભળી હતાશા..

શનિ, નહીં..મંગળ નહી….ન નડતા રાહુ કેતુ..બસ..તને નડે છે….ગ્રહ એક જ..

માણસ નામનો…જેના નડતરનો નથી….કોઇ ઉપાય મારી કને પણ…

ઘણો સમય વિત્યો હશે આ વાંચ્યાને… એ ક્ષણે પણ એવું લાગ્યું હતું કે આને શું કહેવાય ? કોઈ રચના, કાવ્ય કે માનવજાત માટે સૂર્યના તાપ આડે છાંયાની છત્રી લઈને ઉભેલા, આપણી આસપાસ શીતળતા રેલાવતા વૃક્ષના ઉના-ઉના નિસાસા? બળબળતી વ્યથા ?

પરિવારમાં, સંસારમાં કે વ્યક્તિગત રીતે ક્યારેક કોઈ કારણ વગર આપણે ક્યાંક અટવાઈ જઈએ છીએ, કોઈ રસ્તો સૂઝતો નથી ત્યારે આપણે શું કરીએ છીએ?

જાણું છું…લગભગ એક સરખો જ વિચાર આવ્યો હશે સૌના મનમાં….

જ્યોતિષને હાથ બતાવવાનો, કુંડળી  કે જન્મપત્રિકા લઈને કોઇ પ્રખર જાણકારને મળવાનો જે આપણને કોઈ એવો રસ્તો બતાવે જેનાથી નડતર, આધિ-વ્યાધિ કે ઉપાધીમાંથી સાંગોપાંગ બહાર આવી જઈએ. એના માટે કદાચ કોઈ બાધા -આખડી સૂચવશે કે કોઈ વિઘ્નદોષની પૂજા, કોઈ સોમ-મંગળથી માંડીને શનિ સુધીનું નંગ પહેરવાનું કહેશે તો ય ડૂબતો તરણું ઝાલે એમ બુદ્ધિને કોરાણે મૂકીને એ બધ્ધુ કરવા તૈયાર થઈ જઈશું ..બરાબર ને?

જો જો હોં …ભગવાનને માથે રાખીને જવાબ આપવાનો છે. અને જો જવાબ હા માં હોય તો એમાં કંઈ શરમાવા જેવી વાત છે પણ નહીં કારણકે આપણે સૌ માત્ર દિમાગથી જ નહીં ક્યારેક દિલથી પણ કામ લેતા હોઈએ છીએ. જ્યારે આપણું કશુંક ઘસાતું હોય, ઘવાતું હોય, કશુંક ગુમાવાવાનો ડર હોય કે કશુંક પામવાની પ્રબળ ઇચ્છા હોય, જ્યારે લાગણીની વાત આવે ત્યારે મનમાં આપોઆપ એક એવી શ્રદ્ધા પણ આકાર લઈ લેતી હોય છે . જ્યોતિષ એમ કહેશે કે તમને ફલાણો-ઢીંકણો ગ્રહ નડે છે કે રાહુ આડે આવે છે તો એ પણ માની લઈએ છીએ. ત્યારે એવો જરાય વિચાર નથી આવતો કે એટલે દૂર બેઠેલા ગ્રહો ક્યાં અને કેવી રીતે નડતા હશે? ત્યારે એમ થાય કે ખબર નહીં કદાચ નડતા પણ હોય..

જો કે આજે વાત આપણી નથી. વાત છે વીસ-પચ્ચીસ કે એનાથી પણ વધારે વર્ષથી મહોરેલા લીલાછમ ઝાડની.

વાત જાણે એમ બની કે સવાર આળસ મરડીને ઊભી થાય એ પહેલાં બાજુના ઘરની બહાર પાંચ ટ્રકો ખડકયેલી જોઇ. હજુ બાકી હોય એમ અત્યંત લાંબી ક્રેનવાળી બીજી એક ટ્રક આવીને ઊભી રહી. ખડતલ લાગતા બે-ચાર-પાંચ માણસો એમાંથી કૂદી પડ્યા. એકના હાથમાં મોટી ઈલેક્ટ્રિક કરવત હતી. ઝપાઝપ કરતી એક વ્યક્તિ અમારા એ પાડોશીના બેકયાર્ડના પેલા આભને આંબતા માંગતા ઝાડ પર ચઢી ગઈ. એ પણ એક જાતની આવડત છે ને? વર્ષો પહેલાં નારીયેળીના ઝાડના થડને બે બાજુએથી બાથ ભરી-પગ ટેકવીને સટાસટ છેક ઉપર સુધી પહોંચી જતા લોકોને જોયા હતા એ યાદ આવી ગયું. 

બરાબર એવી જ રીતે ઝાડની ટોચે પહોંચેલી એ વ્યક્તિએ ઇલેક્ટ્રિક કરવતથી ઝાડને વહેરવા માંડ્યું. એ કરવતના કર્કશ અવાજથી સવારનું શાંત વાતાવરણ ખળભળી ઉઠ્યું. ઝાડની ટોચનો થોડો ભાગ કપાયો અને પેલી લાંબી ક્રેને એ કપાયેલા ઝાડની ભારેખમ ટોચ અને એને વળગીને ઝૂમી રહેલી લાંબી ડાળખીઓને ઉપાડી લીધી. હવામાં અધ્ધર ઝૂલતું ઝાડ ક્યારેય જોયું છે? એ દિવસે અમે જોયું.

કપાયેલા પંતગની જેમ કપાયેલા ઝાડની ટોચ અને ડાળખીઓ પણ ક્રેનના હૂક સાથે જકડાયેલી,  હવામાં આમતેમ ફંગોળાતી, ટ્રક પાસે ખડકાઈ અને બે-પાંચ મિનિટોમાં તો એ નાના નાના ટુકડાઓમાં વહેંચાઈ ગઈ. ફરી એકવાર ઇલેક્ટ્રિક કરવતની કમાલ અને ઝાડનો ત્રીજો ભાગ હતો-નહતો થઈ ગયો. જે ઝાડને ઉગતા-ફાલતા જેટલા વર્ષો લાગ્યા હશે એટલી જ મિનિટોમાં એ ઝાડનું નામ-નિશાન મિટાવી દેવામાં આવ્યું. કારણ માત્ર એટલું જ હતું કે આ ઝાડના લીધે એમના બેકયાર્ડના સ્વિમિંગપૂલ પર જોઈએ એટલો તડકો નહોતો આવતો.

અને એટલે જ આટલા વર્ષે ફરી એકવાર એ શબ્દ રચના મનની પાટી પર ઉપસી આવી.

જે  રીતે ઝાડ વહેરાતું હતું એ જોઈને મન પણ સાથે વહેરાતું હતું મનમાં એક ટીસ ઉઠતી હતી.…

પોતાના તાપે કે પાપે વૃક્ષને મળેલી સજા માટે અપરાધભાવ ના અનુભવતા હોય એમ એ દિવસે તો સૂરજદાદાએ પણ ક્ષોભથી વાદળની આડશ ઓઢી લીધી.…..ઉગતા સૂરજની લાલિમાથી હજુ તો સોનેરી રંગ ધારણ કરવાની તૈયારીમાં હોય એવા આકાશે પણ શોકમગ્ન બનીને કાળાશ ધારણ કરી લીધી. આખું ય વાતાવરણ ગમગીન બની ગયું અને શોકાતુર સૂરજદાદા પણ સાચે જ એ દિવસે તો ન જ દેખાવાની ભિષ્મપ્રતિજ્ઞા લઈને ગગનગોખમાંથી બહાર ડોકાયા જ નહીં. સાંજ ઢળવા આવી પણ આખા દિવસની ગમગીની તો એમની એમ જ રહી. પાનખર આવે અને ઝાડ પોતાના પાન ખેરવી નાખે એ તો કુદરતનો નિયમ. નવું ધારણ કરતાં પહેલા બધું જ જૂનું ખેરવી નાખવાનું તો આપણે પણ એમની પાસેથી શીખવા જેવું ખરું હોં… પણ એથી કરીને આપણને કોઈ હક નથી બનતો કે એમને આમ ઊભા વહેરી નાખીએ.

એમને નડતા માણસ નામના ગ્રહને દૂર કરવાનો ઉપાય તો કદાચ કુદરત પાસે પણ નથી. માણસ નામના રાહુ કે કેતુથી બચવા વૃક્ષો કોની પાસે જઈને વિઘ્નદોષ નિવારણની પૂજા કરાવશે?

કાવ્ય પંક્તિ- નીલમ દોશી

વૅલિ ઓફ ફાઈવ લેક્સ -૨૭ ઑગ્સ્ટ- નવગુજરાત સમય ફેમિનામાં પ્રસિદ્ધ લેખ

જયારે કુદરત બેશુમાર રાજી હોય ને ત્યારે જ આટલી સુંદરતા વેરાયેલી જોવા મળે. જાસ્પરથી અમારી ટુર શરૂ થઈ અને બેન્ફ પહોંચ્યા ત્યાં સુધીમાં તો એમ જ થાય કે આનાથી વિશેષ સૌંદર્ય બીજું શું હોઈ શકે? આમ તો ૨૮૭ કિલોમીટર (૧૭૮ માઇલ)ની સફર એટલે આશરે ૩થી ચાર કલાકમાં તો પહોંચી જ શકાય પણ અહીં તો પહોંચવાની ઉતાવળ કોને હતી? કારણ …? આખા ય રસ્તે વેરાયેલું સૌંદર્ય.

જાસ્પરથી નિકળો અને વેલી ઓફ ફાઇવ લેક્સની શરૂઆત થાય પણ આજે લેકની ગણતરી તો કરવી જ નથી માત્ર એની સુંદરતા માણવી છે અને એના વિશે કંઇક કહેવું છે.

આથબાસ્કા ફૉલ

જાસ્પર નેશનલ પાર્કની દક્ષિણે આશરે ૩૦ કિલોમીટર દૂરીએ અને કોલંબિયા આઇસફિલ્ડ પાર્કવૅની પશ્ચિમે વહેતી આથબાસ્કા નદી પરનો આથબાસ્કા ફૉલ ૨૩ મીટરની ઊંચાઈએથી આવે છે પરંતુ એનો ફોર્સ, એના વહેણનો અવાજ એટલો બુલંદ છે કે બહાર હાઇવૅ સુધી સંભળાય છે. ઉનાળામાં કોલંબિયાના આઇસફિલ્ડના ગ્લેશિયર ઓગળતા આથબાસ્કા નદીમાં એનું પ્રમાણ વધી જાય છે. પાર્કિંગ લૉટથી જરા અમસ્તુ ચાલીને પહોંચાય એવા આ ફૉલ પાસે ઊભા રહેવાના વિવિધ પ્લેટફોર્મ છે જ્યાંથી એની ગતિ માણી નાણી શકાય છે. સખત ફોર્સથી આવતો પાણીનો પ્રવાહ બે પર્વતની સાંકડી નેળમાં ફેંકાય છે અને એ જ ફોર્સથી જાણે એના ફીણ  પાછા ઉપર તરફ ઉડી આવે છે. સફેદ પાણીની શીકરો જાણે સ્ફટિકના પત્થર જોઈએ લો. આ શીકરો હમણાં જ આપણને ભીંજવી દેશે એવી દહેશત સાથે પણ એના ફોટા કે એની ગતિથી વિડીયો લેવાનો લોભ જતો નહોતો.

આગળ વધતા કુદરતે જાણે થોડો રંગ બદલ્યો. એકદમ લીલાછમ દેખાતા સરુ જેવા વૃક્ષોમાં આછી લાલાશ અને તપખીરયા રંગની ઝાંય ભળી હતી જાણે પાનખરની શરૂઆત દૂર નથી એવો સંદેશો આપી રહ્યા હતા.. રસ્તામાં નકશા પ્રમાણે અહીં કોઇ વ્યુ પોઇન્ટ નહોતો તેમ છતાં અચાનક ગાડીઓનો કાફલો રોકાઈ ગયેલો જોયો. કુતૂહલવશ અમે પણ રોકાયા જ. જોયું તો એક રીંછ ચરતું હતું, ત્યાં કૉન જેવા દેખાતા લાલ ફૂલોને આરામથી ખાતું પોતાની મસ્તીમાં ફરતું હતું. હવે મઝાની વાત તો એ કે ઝૂમાં જઈએ તો કેટલાય રીંછ જોવા મળે પણ આમ અનાયાસે જંગલનું પ્રાણી રસ્તા પર આવેલું જોઈએ તો નાના બાળક જેવો આનંદ તો થઈ જ ગયો અને એને તો જાણે આ ટોળાની પરવા જ નહોતી. આવડી મોટી કાયા ધરાવતા રીંછને નાના નાના ફૂલ,ડાભ જેવું ઘાસ, છોડવા ખાતા જોઈને એમ થાય કે કેમ કરતાં એનું પેટ ભરાતું હશે? પણ આ કાળા રીંછ ઉનાળામાં તો મોટાભાગે ઘાસ-પાલો જ આરોગતા હોય છે . જો તાજી કૂણી કળીઓ ખાવા મળતી હોય તો થોડા ઊંચા ઝાડ પર ચઢવાની તસ્દી લે ખરા.  હા! ફળોમાં બેરી તો અતિ પ્રિય. એનો અર્થ એ નહીં કે એ લોકો માત્ર શાકાહારી જ હોય છે પરંતુ માંસ ખાવા માટે પ્રાણીને મારવાની તસ્દી નથી લેતાં પણ જો ક્યાંક મરેલું પ્રાણી મળી જાય તો એ ય ખાવાનો વાંધો નથી હોતો. એકદમ તકવાદી. ઠંડીમાં જ્યારે ચારેકોર બરફ છવાયો હોય ત્યારે જીવજંતુ, માછલી કે સહેલાઈથી ઉપલબ્ધ એવા નાના પ્રાણીઓ ખાઈને પેટ ભરી લે ખરા.

આગળ જતાં વળી સનવાપ્ટા ફૉલ આવે.  વસંત પછી શરૂ થતી ગરમીથી બરફ ઓગળતા સનવાપ્ટા નદીમાં પાણીનો પ્રવાહ વધે જે સનવાપ્ટા ફૉલ સ્વરૂપમાં પલટાય. સનવાપ્ટાનો એક અર્થ થાય છે ‘તોફાની પાણી’ અને ખરેખર આ ફૉલને જોઈને સાચે જ લાગે કે પાણી પણ તોફાની બની શકે. અપર ફૉલ અને લૉઅર ફૉલ બંને હોવા છતાં અપર ફૉલ સુધી પહોંચવાની સુગમતા હોવાથી અહીં લોકોની મુલાકાત વધારે પ્રમાણમાં હોય છે. ગ્લેશિયરના ઓગળેલા પાણીમાં ગળીનો સાવ આછો રંગ ભેળવી દીધો હોય એવા ભૂરા પાણી જોઈએ તો રંગોની મેળવણીનું જ્ઞાન આપણામાં કેવી રીતે આવ્યું હશે એ સમજાઈ જાય.

સરોવરના નીલવર્ણા પાણીએ પણ આસમાન સાથે એકરૂપતા જાળવી રાખવા એ જ રંગ જ ધારણ કરી રાખ્યો છે અને આકાશ પણ જાણે ઝળૂંબીને એમાં પોતાની સ્વીકૃતિની છાયા જોઈને રાજી રાજી….

ગ્લૉબલ વૉર્મિંગના લીધે બરફનું પાણી ઓગળે અને જ્યાં જગ્યા મળે ત્યાં પોતાનો રસ્તો કરી લેતા હોય એવા નાના-મોટા ફૉલ તો આખા રસ્તે આવ્યા જ કર્યા. કોઈક જાણે ભૂલા પડ્યા હોય, કોઈ પોતાના ટોળાથી છૂટા પડ્યા હોય તો કોઈક રમતિયાળ અને કોઈ રિસાઈને કે ઠમકાઈને ઊભા રહી ગયા હોય એવા ફૉલ જોવાની ય મઝા તો આવે જ.

અને ફરી પાછા રસ્તે આવ્યા અને રીંછના બે બચ્ચા સાથે એની માતાને પાણી પીતી જોઈ. સ્વભાવિક છે ઊભા તો રહી જ જવાય.

સ્ટટફિલ્ડ ગ્લેશિયર.

હમણાં સુધી તો આખેઆખા લીલાશભર્યા પર્વતો દેખાતા હતા અને એકદમ રસ્તાની એક કોરેથી બરફ થીજી ગયો હોય એવો પહાડ સામે આવી ગયો.

કોલંબિયા આઇસફિલ્ડના ઉત્તરી છેડા પરના આ સ્ટટફિલ્ડ પર્વત પરના વહેતા પાણીને એકદમ થીજવી દીધું હોય એમ સ્થિર થઈ ગયેલું જોયું.  શરૂઆતનો સ્નૉ એકદમ પોચો રૂનો ગાલીચો પાથર્યો હોય એવો દેખાય અને એ જ સ્નૉ ઠંડી વધતા આઇસ થઈને સખત બની જાય. ખડકાળ પર્વત પર થીજી ગયેલો આ બરફ જાણે કોઈ કુશળ ચિત્રકારે દોરેલું ચિત્ર જોઈ લો. સ્ટટફિલ્ડ નામ આપ્યુ છે બ્રિટનના વૈજ્ઞાનિક, અન્વેષક અને પર્વતારોહક એવા જોહન નોર્મન કોલીએ.

કોલંબિયા આઇસ ફિલ્ડ.

 

રૉકિ માઉન્ટેનના સૌથી વિશાળ આઇસફિલ્ડ પાસે અમે ઊભા હતા. આશરે ૩૫૦ ચોરસ કિલોમીટર (૧૨૫ ચોરસ માઇલ)માં પથરાયેલા આ કોલંબિયા આઇસ ફિલ્ડ પર પ્રતિ વર્ષ ૭ મીટર જેટલો સ્નૉ ખડકાયે જ જાય છે. સેંકડો નહીં પણ હજારો વર્ષોથી ખડકાયે જતા સ્નૉના આવરણથી સર્જાયેલા કોલંબિયા આઇસફિલ્ડને જોવાનો રોમાંચ કેવો હોય? હવે આ આઇસફિલ્ડના ઉદભવના મૂળ સુધી જઈએ તો એની માહિતીથી આખું પાનુ ભરાય પણ. ધરતીની અંદર થતી હલચલ અને વાતાવરણના ગજબના પલટા,અજબની અસરો ઊભી કરી શકે છે એ તો નિશ્ચિત છે. હાઇવૅ પરથી તો કોલંબિયા આઇસફિલ્ડનનો જરાક અમસ્તો જ ભાગ છે. જેમાં આથબાસ્કા, ડૉમ અને સ્ટટફિલ્ડની તો મુલાકાત થઈ ગઈ પરંતુ એનો મહદ અંશ તો આપણી નજરની મર્યાદાની ય પેલે પાર છે. આ આઇસફિલ્ડ સુધી  જાતે જવું એ તો આપણી પહોંચ બહારની વાત છે પણ એની ય અહીં સગવડ છે. અહીંની અધિકૃત બસો દ્વારા પ્રવાસીઓને આઇસફિલ્ડ સુધી લઈ જવામાં આવે છે. આ ૯૦ મિનિટની સફરથી આથબાસ્કા ગ્લેશિયર સુધી પહોંચાય છે. ગ્લેશિયર સુધી લઈ જતી એ રાઈડ રૉલરકૉસ્ટરથી જરાય કમ નથી હોતી. એકવાર ઉપર સુધી પહોંચો અને સીધા જ બરફાચ્છાદિત પર્વત પર પગ મૂકો એટલે હિમયુગ કોને કહેવાય એની અનુભૂતિ જરૂર થશે.

ગ્લેશિયર સ્કાયવૉક.

કોલંબિયા આઇસફિલ્ડનું આકર્ષણ આટલે સુધીનું નથી. અહીં એક કાચનો સ્કાયવૉક તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે જેની ઉપર ઊભા રહેવાની કે ચાલવાની હિંમત જોઈએ. આશરે ૩૦૦ મીટરની ઊંચાઇએથી નીચે સીધી ખીણ દેખાય. જો કે સાહસિકો માટે તો આ એક સાવ અલગ અનુભૂતિ જરૂર બની જાય. એક કિલોમીટરના આ સ્કાયવૉક પર જઈને ઊભા રહેવું એટલે જાણે આસમાનને આંબવું. સામે વિશાળ ગ્લેશિયર અને નીચે સનવાપ્ટા વેલી.. અત્યંત મનોહર દ્રશ્યને મનભરીને માણી તો લેવું જ જોઈએ. અહીંથી ધોધ, વન્યપ્રાણી અને વનસ્પતિ કે પ્રાણીઓના અવશેષ પણ જોવા મળી જાય.

આ એક અનેરી અનુભૂતિ લઈને પ્રવાસી આગળ વધે ત્યાં રસ્તા પર હવા પાણી અને કાળના ઘસારાના લીધે વિવિધ રંગરૂપ અને દેખાવના પર્વતોની હારમાળા શરૂ થઈ જાય. લીલી વનરાજીથી ભરપૂર પર્વત શાંત ચિત્તે ધ્યાન ધરી રહ્યા હોય એવા લાગે તો ક્યાંક સિમેન્ટીયા તો ક્યાંક ખાંચાખૂંચીવાળા તો ક્યાંક મહેલનો ગઢ તો ક્યાંક મહેલનો ઝરૂખો, ક્યાંક ખંડીયેર થઈ ગયેલી ઈમારત, તો વળી રોમના કૉલોઝિઅમની પ્રતિકૃતિ ઊભી કરી હોય એવા પર્વતો તો વળી દૂર સ્નૉથી ઢંકાયેલા પહાડો. જો વાદળ આડેથી સૂર્યનો પ્રકાશ પડે તો એની ટોચ ઝળહળ ઝળહળ. એની જોડાજોડ આપણી સાથે સફર કરતાં ઝરણા, તળાવ અને સરોવરનો સાથ હોય તો રસ્તો ક્યાંય પસાર થઈ જાય. પર્વતોની જેમ લેકના પાણીમાં ય અનોખાપણું જોયું. બરફ ઓગળેલા દૂધિયા રંગનું લેક, પાણીમાં જરાક અમસ્તા પિસ્તા કે વરિયાળી પીસીને ભેળવી દીધી હોય એવું આછા લીલા રંગનું તો વળી નિલમની હોડમાં ઉતર્યું એવું નિલવર્ણું પાણી. વિચાર તો આવે જ કે સાવ થોડા થોડા અંતરે બનેલા સરોવરના પાણી આટલા ભિન્ન કેમ?

હવે આવે પીય્ટો લેક.

બેન્ફના ગાઇડ અને વન્યપ્રાણીઓને પકડનાર બિલ પીટોના નામથી ઓળખાનું આ પીય્ટો ગ્લેશિયરમાંથી ઉદ્ભવેલુ લેક છે.

પાર્કિંગ પ્લોટથી આશરે ૧૫/ ૨૦ મિનિટના અંતરે પહોંચવા માટે ચાલવાનું જે અંતર છે એ ઢોળાવવાળું હોવાના લીધે જરા કઠીન તો પડે જ છે પણ એ કેડીએ ચાલતા ચાલતા ત્યાં મુકેલા બોર્ડ અને એની પરના લખાણમાં અહીંની આબોહવા, વનસ્પતિ, પશુ-પંખી વિશેની જાણકારી મળતી હોવાથી એ કેડી કંટાળાજનક નથી લાગતી. બંને તરફ લીલાછમ વૃક્ષોની દીવાલની વચ્ચેથી પસાર થતી આ આખી કેડી ભર બપોરે પણ ગરમીના પારાનો અનુભવ નથી થવા દેતી વળી વચ્ચે વચ્ચે દેખાતા ઝીણકા અમસ્તા સફેદ, પીળા, ગુલાબી, પરપલ ફૂલોથી આ કેડી વધુ રૂપાળી લાગતી હતી. દૂરથી ઊંચા લાગતા આ વૃક્ષો જ્યારે હાથવગા હોય ત્યારે એને સ્પર્શી લેવાનું ય મન થાય પણ ના, ભૂલથી પણ એમ કરી ન બેસતા. ફૂલો માટે તો અહીં લખ્યું જ છે કે  “જો જો આ ફૂલો તોડતા…તમારી પછી આવનાર પ્રવાસીને ય એના આનંદ લેવા દેજો” પણ  જે વૃક્ષો વિશે ખાસ જાણકારી નથી એવા વૃક્ષોને સ્પર્શવામાં જોખમ કારણકે કયા ઝાડ કે પાન આપણા માટે સલામત છે કે નહીં એની માહિતી અહીં લખી નથી.

આઇસફિલ્ડ પાર્કવૅના સૌથી ઊંચા આ પોઇન્ટ બૉ સમિટને પાર કરીને આપણે એક એવી જગ્યાએ પહોંચીએ છીએ જ્યાં જાણે ધરતીનો છેડો આવી ગયો છે કારણકે ચોગમ પહાડોની વચ્ચે આ લેક છે અને એની પેલે પાર અલ્પાઇન ટુંડ્ર પ્રદેશની શરૂઆત છે જ્યાં એની ઊંચાઈના લીધે વનસ્પતિ ઉગવાની શક્યતા રહેતી જ નથી.  જોવાની ખૂબી એ છે કે આ લેકની આસપાસના પહાડો તો પાછા કાળા પત્થરીલા હતા. એક સાથે કેટલી અજાયબીઓ અહીં જોઈ !

મેડિટેશન કરતા હોય એવા આ પહાડોની વચ્ચે ટર્કોઈશ બ્લ્યુ રંગનું પાણી પણ પવનની હળવી થપાટે જરા જરા થથરીને સ્થિર થઈ જતું હતું જાણે વાતાવરણની સ્થિરતાને અકબંધ ન રાખવી હોય!

બૉ લેક..

પીટો લેકની સુંદરતા અને એના આસપાસના વાતાવરણનો કેફ હજુ તો ઉતર્યો નથીં ત્યાં વળી આવ્યું બૉ લેક. ક્યાં ક્યાં અને કેટ -કેટલા લેકની ભેટ અહીં આલ્બર્ટાના લોકોને નસીબ થઈ હશે? કારણકે આ તો માત્ર રસ્તામાં આવતા જ લેકની અહીં વાત છે પણ એવા કેટલાય લેક છે જેને ચાતરીને આપણે નિર્ધારેલા ડેસ્ટિનેશને પહોંચવાનું હોય છે.

૧,૧૪૯ એકરમાં પથરાયેલું આ બૉ લેક બૉ ગ્લેશિયરમાંથી પરિવર્તિત થયેલું છે. આસમાની ભૂરા રંગ રંગની નજીક છતાં એ રંગથી વેગળા રહીને પોતાની અસલ પ્રકૃતિ ખોવી ન હોય એવો રંગ ધારણ કરેલા આ લેક પર અજબ શાંતિ અનુભવાય.

જો કે આ સમયે ઉનાળો હોવા છતાં વાતાવરણમાં ગરમીનો એટલો ભાર નથી હોતો. કોઈપણ જગ્યાએ પહોંચીએ તો ત્યાં વાતાવરણના પલટાના લીધે ક્ષણવારમાં ઠંડો પવન ફૂંકાય એટલે હંમેશા વેધર જેકેટ સાથે રાખવું હિતાવહ છે.

વળી પાછી અમારી સફર શરૂ થઈ બેન્ફ તરફ. વળી પહાડોની વિવિધતા અને આ પહાડોએ તો ભારતના જયપુર, જેસલમેર, આમેર ગઢ અને કિલ્લાની યાદ અપાવી દીધી. રાખોડી, ચૂનાના હોય એવા પહાડો વિંધતા બેન્ફ પહોંચ્યા ત્યારે અત્યંત શાંત અને રળિયામણા બેન્ફે તો મન મોહી લીધું.

હવે એની વાત પણ મઝાની છે…..કારણ એ જગ્યા પણ એટલી જ મઝાની છે ને!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ફિલ્મ રિવ્યુ- મિશન મંગલ

સપના જોવા એ સૌની ફિતરત છે પણ રાત્રે ઊંઘમાં આવતા સપના અને ઊંઘમાંથી જગાડી દે એ સપનામાં આસમાન જમીનનો ફરક હોય છે અને આ આસમાન જમીનનો ફરક એટલે આર. બાલ્કિ લિખિત, જગન શક્તિ દિગ્દર્શિત “મિશન મંગળ”. મનમાં સતત એક જ વિચાર ઘુમરાયા કરે અને એને કોઈપણ રીતે સફળતાથી પાર પાડવાની જીદ એટલે -મિશન મંગળ’. હોમ સાયન્સથી શરૂ થઈને સ્પેસ સાયન્સ સુધીની સફળતાની સફરકથા એટલે મિશન મંગળ..

હા ! સાવ સાચી વાત સમજ્યા છીએ. એક સીધી સાદી  દેખાતી ગૃહિણીધર્મ નિભાવતી નારી એટલી જ સફળતાથી જો મંગળમિશનને સફળતાનો અંજામ આપી શકતી હોય તો સ્ત્રી સશક્તિકરણનું આનાથી વધારે બીજુ દ્રષ્ટાંત હોઈ શકે?

સૌને જાણ છે એમ ભારતનો સૌ પ્રથમ સ્પેસ પ્રોગ્રામ નિષ્ફળ નિવડ્યો હતો અને ભારત સ્પેસ પ્રોગ્રામમાં  લગભગ પાંચ વર્ષ પાછળ ધકેલાઈ ગયું હતું તેમ છતાં હાર માન્યા વગર સ્પેસ ટેક્નૉલૉજિના કોઈપણ એક્સપર્ટના બદલે જુનિયરની સહાયતાથી મંગળ પર યાન મોકલવાનું ભગીરથ કાર્ય રાકેશ ધવન અને તારા શિંદેએ અત્યંત નજીવા કહેવાય એવા ખર્ચે ટુંક સમયમાં  પ્રથમ પ્રયાસે જ સફળતાથી સિદ્ધ કર્યું હતું. કોઈપણ અશક્ય કે અઘરા કામને સફળતાનો અંજામ આપવો એ જ ખરી યશસિદ્ધિ છે ને?

યસ, પ્રોજેક્ટ મેનેજર તારા શિંદેને શિરે આ યશકલગી મુકાય એવા સંપૂર્ણ આયાસોને આ ફિલ્મમાં વિદ્યા બાલને પરદા પર જીવંત કર્યા છે. આ એક એવી નારી છે જે ઘર, વર અને સંસારને સરસ સમજદારીથી સાચવી જાણે છે. સંતાનોના વરણાગીયા અંદાજથી અકળાતા પતિના મિજાજને પણ સાચવીને સંતાનોની સાથે સમજદારીપૂર્વક કામ લે છે. એની પાસે શક્તિ છે, શ્રદ્ધા છે. એનામાં પોતાની આવડત માટે, આદરેલા આયાસ માટે આત્મવિશ્વાસ છે પણ અભિમાન નથી. સાયન્સથી વધીને એક સુપરપાવર છે એ વાસ્તવિકતાને એ સ્વીકારે છે. મિડ્લ ક્લાસ પરિવારની મહિલામાં સેવિંગની ઇનબિલ્ટ પ્રકૃતિ જેવા એની પાસે સાવ નાના નાના ઘરેલુ નુસખા છે જે મંગળયાન મિશનને અંજામ આપવામાં કારગત નિવડે. વિદ્યા બાલન પાસે આ તમામ પાસાને સૂઝપૂર્વક નિભાવવાની તાકાત છે. કોઇપણ જાતના ભાર વગર, આયાસ વગર તારા શિંદેના પાત્રને વિદ્યાએ માફકસર ન્યાય આપ્યો છે.

સૌ જાણે છે એમ માર્સ ઓર્બિટર મિશન (MOM)ની સફળતામાં માસ્ટર કી—ચાવીરૂપ હતી તારા શિંદેની સાથે અન્ય ચાર મહિલાઓ જેમને પરદા પર રજૂ કર્યા છે, સોનાક્ષી સિંહા(ઈકા ગાંધી), તાપસી પન્નુ(ક્રિતિકા અગ્રવાલ), નિત્યા મેનન(વર્ષા પિલ્લઈ), કિર્તિ કુલ્હારી (નેહા સિદ્દિકી)એ. મંગળ મિશનના પ્રોજેક્ટ પર કામ કરતી આ ચારે અભિનેત્રીએ સપોર્ટીંગ રોલને સુંદર રીતે નિભાવ્યો છે.

આ ચારે મહિલાઓએ પોતાની અંગત સમસ્યાઓને અવગણીને પણ આ અવકાશ યાનના પ્રોજેક્ટમાં સંપૂર્ણ સાથ આપ્યો છે. એક સમય એવો આવે છે જ્યારે સૌના જીવનમાં કંઇક પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિ આવીને ઉભી રહે છે ત્યારે તારા શિંદે અણનમ યોધ્ધાની જેમ ફરી એકવાર સૌને ઝઝૂમી લેવાની પ્રેરણા આપે છે અને લો તૈયાર છે MOM ટીમ મિશન મંગળનું મંગળ કાર્ય આગળ ધપાવવા.

સામાન્ય રીતે એવું બનતું હોય કે સત્ય ઘટના આધારિત ફિલ્મ બનાવવામાં જો સાતત્યની સાથે સર્જનાત્મકતાનો સમન્વય ન જળવાય તો ફિલ્મ ફ્લોપ જવાની શક્યતા વધી જાય. જો માત્ર એમાં રહેલા સત્યને જ પકડી રાખીને આગળ વધવામાં આવે તો એ દસ્તાવેજી ચિત્ર બની જાય. એમાં જો મનોરંજનનો મસાલો ઉમેરવામાં આવે તો મૂળ વાતને પુરેપુરો ન્યાય આપવામાં ચૂક રહી જાય. એ જરા અઘરા લાગતા કામને દિગ્દર્શક જગન શક્તિ અને ક્રિયેટિવ પ્રોડ્યુસર આર. બાલ્કિએ ખુબ સુંદર રીતે નિભાવ્યું છે. બંને બાજુ ટેકવેલી લાકડાની ઘોડીની વચ્ચે બાંધેલા દોરડા પર બેલેન્સ જાળવી ચાલવું કેવું કપરું છે એ તો ચાલનારની સાથે જોનારને પણ ખબર જ હોય છે. મંગળ મિશન ફિલ્મમાં સત્ય ઘટનાની ઉપર હળવા મનોરંજનના વાઘા પહેરવામાં બંને સફળ રહ્યા છે.

સ્પેસ શટલ માટે સાડા ચારસો કરોડ જેવી સાવ મામૂલી લાગતી કિંમતે કામ પાર પાડવું એ પણ એક સાહસ જ હતું. એકવારની નિષ્ફળતા પછી ફરી આ જોખમ લેવાનો નિર્ણય એ ટીમ માટે કેટલો પ્રેશરવાળો રહ્યો હશે એ સમજી- અનુભવી શકાય છે પણ એ પ્રેશરની સાથે કેટલીક હળવી લાગતી પળોએ તો ફિલ્મને માણવા લાયક બનવવા ઈંધણનું કામ કર્યું છે.

આ અશક્ય લાગતા કામને અંજામ આપવામાં પાંચ મહિલાઓની સાથે ત્રણ એવા એન્જિનીયરો પણ છે. જરા તેજ મિજાજના, તડ અને ફડ કરી નાખતા રાકેશ ધવનના પાત્રને અક્ષય કુમારે પુરેપુરી સમજદારીથી નિભાવ્યું છે. સામાન્ય રીતે એવું બનતું હોય કે પ્રોજેક્ટની સફળતા કે નિષ્ફળતાની જવાબદારી આખી ટીમની હોય પરંતુ શાણો ટીમ લીડર એ છે કે નિષ્ફળતાની જવાબદારી પોતાના શિરે લે અને સફળતામાં ટીમના અન્ય સભ્યોને આગળ કરે. રોહિણી ઉપગ્રહને અંતરીક્ષમાં તરતો મુકવાના પ્રોજેક્ટમાં ૧૯૭૯માં ઇસરોને મળેલી નિષ્ફળતા અને ૧૯૮૨માં એ જ પ્રોજેક્ટને મળેલી સફળતામાં ઇસરોના ચેરમેન શ્રી સતિષ ધવને અપનાવેલા અભિગમને અહીં સરસ રીતે વણી લેવામાં આવ્યો છે. ભલે રાકેશ ધવન ( અક્ષય કુમાર) તેજ મિજાજ ધરાવે છે પણ સાથી કર્મચારીઓ સાથેનું એનું સહ્રદયી અને સમજદારીપૂર્વકનું વલણ જ એની ટીમની એકતાનો પાયો બની રહે છે. એનામાં પ્રોજેક્ટ મેનેજર તારા શિંદેના ઘરેલુ નુસખા અપનાવવા જેટલી મનની મોકળાશ પણ છે અને પ્રોજેક્ટને ધક્કે ચઢાવતા નાસાના એન્જિનીયર રૂપર્ટ( દિલીપ તાહિલ)ને ધાર્યા કામમાં આડે આવતા રોકવાની મક્કમતા પણ છે.

આધેડ વયે પહોંચેલા શારીરિક અને માનસિક રીતે થાકેલા અનંત આયંગર ( એચ.જી.દત્તાત્રેય) અને માંગલિક એવા પરમેશ્વર નાયડુના (શર્મન જોષી)ની પણ અંગત સમસ્યાઓ તો છે જ પણ એને કોરાણે મુકીને કામે લાગતા આ આધેડ અને યુવાન કલાકારોને જોવાની પણ એક મઝા છે.

સ્પેસ સાયન્સ આમ તો સૌને રસ પડે એવો વિષય છે અને એમાંય ટેક્નૉલોજીમાં વિશ્વના મહારથીઓ જેવા અન્ય દેશને પાછળ મુકીને મળેલી ભારતની સફળતામાં તો સૌને રાજીપો હોય જ ને?

હા, મંગળ પર યાન મોકલવાની ટુંકી સમય અવધિમાં ઉતાવળે પતાવવાના કામની જેમ અહીં પણ ક્યાંક થોડી ઝડપની અસર વર્તાય છે ખરી. ક્યાંક ફિલ્મી જ્ઞાન અને અવકાશ વિજ્ઞાનને અધ્ધર તાલે મેળવી દીધાનો અણસાર પણ વર્તાય છે તેમ છતાં સામે વહેણમાં તરીને આગળ આવવાની સૌની ધગશ પણ  પ્રેક્ષકને સ્પર્શી જાય છે.

સારાંશ એ કે ‘મિશન મંગળ’ બહુ મઝાની ફિલ્મ છે. અહીં હીરો હીરોઈન વચ્ચે રોમાન્સ નથી અને તેમ છતાં રાકેશ ધવન અને તારા શિંદે વચ્ચેની હાર્મની પણ રોમાંચથી જરાય ઓછી નથી. ટાઇટ સિચ્યુએશન વચ્ચે હળવાશના લસરકા, સુંદર લેખન, નિર્દેશન અને અભિનય માણવા જેવી આ ફિલ્મને રાષ્ટ્રીય અને પારિવારિક એમ બંનેની કક્ષામાં મુકી શકાય એમ છે.

 

કલાકારોઃ અક્ષયકુમાર, વિદ્યા બાલન, શરમન જોશી, તાપસી પન્નૂ, કીર્તિ કુલ્હારી, નિત્યા મેનન, સોનાક્ષી સિંહા, એચ.જી દત્તાત્રેય, વિક્રમ ગોખલે, દિલીપ તાહિલ

ડાયરેક્ટરઃ જગન શક્તિ

પ્રોડ્યુસરઃ ફોક્સ સ્ટાર સ્ટુડિયો

સંગીતઃ તનિશ્ક બાગચી, અમિત ત્રિવેદી