પત્રાવળી-૪૪, જુગલકિશોર.ન્યૂઝ ઓફ ગાંધીનગર -જન ફરિયાદમાં પ્રસિદ્ધ -‘પત્રોત્સવ’ શ્રેણી.

સૌ ટપાલરાહી મિત્રો !

અમદાવાદથી જુગલભાઈનાં સંભારણાં.

આપણે સૌએ પત્રાવલિને બહાને પત્રો વહેંચ્યા. પત્રથાળીમાં કાંઈ કેટલીય વાનગીઓ પીરસી. આપણે અંદરોઅંદર તો જમ્યાં ખરાં જ પણ આ પંગતમાં તો અનેકોનેય જમાડ્યાં !

આ જમણવાર, જમનારાં અને વાનગીઓ તો ઠીક મારા ભૈ, પણ થાળી અને પંગતની રીતભાતોય હવે બદલી ગઈ છે. પત્રાવલિ હવે કાગળરૂપી પાંદડેથી (નેટના) પડદે આવી ગઈ ! બેસવાના પાટલાની જગ્યાએ ઉભડક ને હરતીફરતી વ્યવસ્થા થઈ ગઈ ! શાહી સુકાઈ ગઈ ને સુકાયેલી જ રહેનારી શાહી મઢાઈ રહી. કક્કો હવે ઘૂંટવાને બદલે ટપકાવવાનો થયો. છેકાછેકી જે દૃષ્યમાન રહેતી તે હવે ડિલીટાઇ જઈને અદૃષ્ય થવાથી લખનારાંના મનમાંની અવઢવ હવે વંચાઈ જતી નથી. મનમાં ભરેલું જેને બહાર નહોતું આવવા દેવાનું તેમાંનું કેટલુંક છેકાછેક થકી જાદુગરની મુઠ્ઠીની જેમ છે છે, નથી નથી રહેતું ’તું તેય ગયું !

મિત્રો, ટપાલ હંમેશાં રાહની વેદના અને આવે તો ઉત્સવની બાબત બની રહી છે.

છેક ૧૯૬૪ની કાચી આછી જુવાનીના સમયે જોડકણારૂપ રચના થયેલી તે આજના આ પત્રસંદર્ભે રજૂ કરું છું.

આજેય ના ’વી…

અવ કાલ આવશે,

આશાભર્યો એમ જ કૈં દિનોથી

ઝૂરી રહ્યો દર્શન કાજ તાહરાં.

તું આવશે તો…(ફટ રે ભૂંડા ‘તો’ !)

સત્કારવા આંગણિયે ઉતાવળો

આવીશ ને બેઉ કરો થકી તને

ચાંપીશ હૈયે.

ભીંજાવીને સ્નેહ થકી હું માહરા

ખોલીશ તારું દિલ મુગ્ધ હૈયે;

જાણીશ તારા ઉરની કથા સૌ

મારો અજંપો ઉરનો શમાવવા.

સંદેશ કોઈ મમ કાજ લાવ-

ટપાલ દેવી ! ઝટ આવ આવ.

(ટપાલી,ભાઈ ! ટપ્-આલ આલ !! )

રાહ જોવાની વાત આવે ત્યારે પિયુ અને પત્ર બન્નેને એક સાથે સંભારવાં પડે. મહેમાનો પણ એક જમાનામાં રાહ જોવાનો વિષય હતા, પરંતુ મહેમાનોની રાહ જોવાની તક આપનાર પણ ટપાલ જ હતી ને ! ટપાલથી જાણ થાય કે મહેમાન આવવાના છે ત્યારે જ તેમની રાહ જોવાનો અવસર સાંપડતો.

હવે તો ટપાલની જેમ જ મહેમાનો પણ રાહ જોવાનો વિષય રહ્યા જ નથી !

મહેમાનો રાહ જોવડાવ્યા પછી સદેહે હાજર થઈને ધરપત આપે છે. સાથે કેટલીય વાતો, વ્યવહારો, જાણકારી, નિર્ણયો વગેરે લઈને આવે છે ત્યારે ટપાલ તો આવ્યા પછીય એક નવી જ ઝણઝણાટી, ઇન્તેજારી, ક્યારેક અકળામણો, તો ક્યારેક આંખોને નિતારી દેનારા સમાચારો આપી જાય છે. આપણે, કે આપણા વાચકો શું કહી શકે કે ટપાલના કેટલા પ્રકારો હોઈ શકે ?

જવાબ અઘરો છે છતાં કહી શકાય કે જેટલાં મોકલનારાં એટલા એના પ્રકારો ! ટપાલ લખનારાના જેટલા પ્રકાર, એટલા ટપાલના પ્રકાર ! દરેક ટપાલને પોતાનું એક નાનકડું જગત હોય છે. ટપાલ પોતાના હૈયામાં – શબ્દો અને પંક્તિઓની વચ્ચે કોણ જાણે કેટકેટલું સંતાડીને રજૂ થાય છે ! એને ઉકેલવા માટેય એની સમકક્ષતા જોઈએ ને ?

ટપાલી સરકારી નોકર હોવા છતાં સ્વજન બની રહેતો હતો તે કાંઈ અમસ્તો ?! આજે હવે ટપાલ આંગળીને ટેરવે છે. ટપાલની રાહ એ ભૂતકાળનો વિષય બની રહી છે. એની રાહ જોવાની વેદના અને એના આવ્યાનો ઉત્સવ આજની પેઢીને માટે અજાણ્યો પ્રદેશ ગણાય.

આપણે સૌએ આ આખો યુગ પાછો યાદ કરવા–કરાવવાની ચેષ્ટા કરી. કેટલું સફળ થયાં તે તો આપણા વાચકો જ કહી શકે, જો કહે તો !

“પત્રાવલિ” એ આપણ સૌને એ જમાનાની ઝાંખી જો કરાવી હોય તો આ દાખડો લેખે લાગ્યો ગણાશે.

સૌને આવી રહેલી શારદી પૂર્ણિમાના અભિનંદન !

મારાં કેટલાંક હાઈકુ આ ઋતુવિશેષે –

ભાદરવાના

ચોખ્ખાં આભે ચાંદલો

રાજ ભોગવે.

વર્ષાએ દીધો

લીલો વૈભવ; ચાંદો

રાતરખોપે.

વર્ષા, જલથી

નવડાવે ધરાને;

શારદ દૂધે.

દિવાળી કાજે

ચાંદની શરદની

ધૉળતી ભીંતો.

શ્રી ઉમાશંકરની એક પંક્તિ પણ :

વેગે ભરી સરી જતી શુચિ વાદળો પે,

હેમંતને શરદ નૂતન વર્ષ સોંપે.

અમદાવાદથી સ્નેહસ્મરણ

જુગલકિશોર.

Email: jjugalkishor@gmail.com