‘આંસુ બરફનાં’ -ગરવી ગુજરાત(લંડન-પશ્ચિમી જગતના સાપ્તાહિક)માં પ્રસિદ્ધ ભાવાનુવાદ. સૌજન્યઃ હર્ષવદન ત્રિવેદી.

-આંસુ બરફનાં-

“Is it 27 Lake Avenue? Can I talk to Gaurav?”

“Yes, this is Gaurav here.”

“Can you please come to St. Merry Hopspital? One of your friend- Niraj met with car accident and is in critical condition.”

અધરાતે ફોનની ઘંટડી સાંભળીને ગૌરવ ભર ઊંઘમાંથી સફાળો જાગ્યો અને પછી તો ફોન પર જે સમાચાર મળ્યા એ સાંભળીને ગૌરવ, અશોક અને શેખર ત્રણેની ઊંઘ સાવ ઊડી ગઈ.

“ના પાડી હતી તોયે એવું તો કયું કામ હતું કે ભાઈસાહેબને જવું જ પડે? “ અશોકે બળાપો ઠાલવ્યો. એની વાત સાચી હતી.

ચારેકોર નજર પહોંચે એથીય આગળ બરફ છવાયેલો હતો ને વળી સાંજથી બરફનાં ભારે તોફાનની આગાહી હતી. એવામાં નીરજને બહાર નીકળતો જોઈને ત્રણે મિત્રો ચમક્યા.

“તું ગાંડો થયો છે કે શું, નીરજ ? ભારે તોફાનની આગાહી છે ને ક્યાં ચાલ્યો? આજે બહાર જવાનો વિચાર જોખમી છે. બરફમાં દટાઈ મરીશ.” અશોકથી બોલ્યા વગર ન રહેવાયું. એના અવાજમાં ચિંતા અને ચેતવણીનો સૂર હતો.

“ખબર તો છે, એને પ્રાણથી વધુ પૈસાની પડી છે.” શેખરના અવાજમાં વ્યંગ હતો.

“તમે સૌ આર્થિક રીતે સમૃદ્ધિ છો. મારી મુશ્કેલી તમે નહીં સમજો.” નીરજના સ્વરમાં ઉદાસી હતી.

“એક દિવસ કામે નહીં જાય તો કોઈ આસમાન તૂટી નહીં પડે. પ્લીઝ, આજે ન જાય તો સારું નહીંતર પસ્તાઈશ.” નીરજની કથા અને વ્યથા જાણતા ગૌરવના અવાજમાં લાગણી હતી.

“નહીં જઉં તો મારા બદલે બીજા કોઈને રાખી લેશે.” નીરજના અવાજમાં લાચારી હતી.

ત્રણે મિત્રોની વાત સાચી હતી. આવી કારમી હાડ થીજાવી દેતી ઠંડીમાં ઘરનો ગરમાવો છોડીને સાવ સાધારણ જેકેટમાં બહાર જવું એની કલ્પનાય કારમી હતી, પણ નીરજ માટે કામની સાથે હોટલમાં મળતું ફ્રી ખાવાનું ભારે મહત્વનું હતું.

આર્થિક અગવડોની વચ્ચે અમેરિકા આવીને રોજની કમાઈ પર એકએક સેમિસ્ટરની ફી ભરીને ભણવું એ નીરજનું સાહસ કહેવાય કે ગાંડપણ એ મિત્રો નક્કી કરી શકતા નહોતા.

સાવ મધ્યમવર્ગી નીરજને ભણવા અમેરિકા આવવું હતું. એની જીદ પૂરી કરવા માતાએ દાગીના વેચ્યા. પિતાએ શક્ય હોય ત્યાંથી પૈસા ભેગા કરીને અમેરિકા આવવાની સગવડ કરી. હવે આગળ અહીં પોતાની રીતે, પોતાની જાત પર ટકવાનું હતું એ નીરજ જાણતો હતો. નીરજને જાત પર પૂરેપૂરો વિશ્વાસ હતો.

કૉલેજના સહ-અધ્યાયી મિત્રોનું માનવું હતું કે અનન્ય બુદ્ધિ-પ્રતિભા હોવાં છતાં નાનાં ગામમાંથી આવતો નીરજ એટલો ડૅશિંગ કે એક્સ્ટ્રવર્ટ નહોતો એટલે જોબ મેળવવામાં મુશ્કેલી રહેતી. માંડ ડિશ વૉશિંગ જેવું મળેલું સામાન્ય કામ પકડીને એ બેસી રહ્યો હતો. પૈસાના અભાવે ઓછામાં ઓછી સગવડે કામ ચલાવતો. કારમી ઠંડીમાંય કૉલેજ કે જોબ પર ચાલતો જતો.

ગૌરવ પોતાના રૂમમાં નીરજ માટે રહેવાની સગવડ કરવા તૈયાર હતો જેથી એને અલગ ભાડું આપવું ના પડે. નીરજ સ્વમાની હતો. ના માન્યો. છેવટે સસ્તું ભાડું ને સિદ્ધપુરની યાત્રાની જેમ મિત્રો રહેતા હતા ત્યાં નાની, અંધારી ખોલી જેવા સ્ટોરરૂમમાં મહિને વીસ ડૉલર આપીને રહેવાની સગવડ કરી.

મિત્રોના આગ્રહ છતાં એમની સાથે બ્રેકફાસ્ટમાં જોડાવાનું ટાળતો નીરજ સવારે એક કપ ચા પીને કૉલેજ ચાલ્યો જતો.

એ સવારે ભણતો અને સાંજે જોબ કરતો હતો, બસ એટલી સૌને જાણ હતી.

નીરજ પર અવારનવાર કોઈના પત્ર આવતા.

“કેમ લ્યા? પ્રેમમાં પડ્યો છું કે શું? ગર્લફ્રેન્ડની ચિઠ્ઠી છે ? જેટલું મળો છો એટલાથી મન નથી માનતું કે બાકીના સમયમાં ચિઠ્ઠીચપાટી ચાલુ થઈ ગઈ?” શેખર હંમેશાં નીરજની ટાંગ ખેંચતો.

શેખરની જેમ અશોક અને ગૌરવનેય નીરજ પર આવતા પત્રો વિશે કુતૂહલ રહેતું. એક દિવસ વહેલા આવેલા ગૌરવને એ તક મળી ગઈ.

એપાર્ટમેન્ટના મેઇલ બોક્સમાં નીરજ પર આવેલો પત્ર ખોલીને ગૌરવે વાંચ્યો.

પત્ર ઢગલો આંસુથી લખાયો હતો.

‘નીરજની મમ્મીને કેન્સરનું નિદાન થયું હતું. નીરજની મોટી કંપનીની સારી નોકરીને લીધે દર મહિને જે બસ્સો ડૉલર મોકલતો એનાથી ઘરખર્ચમાં ટેકો રહેતો. પણ, હવે મમ્મીની ટ્રીટમેન્ટ માટે વધુ પૈસાથી જરૂર પડશે એટલે મોટીબહેને નોકરી શોધવા માંડી હતી. નાની બહેન ભણવાનું છોડીને ઘર અને મમ્મીને સંભાળતી હતી. વગેરે વગેરે….

જેમજેમ ગૌરવ પત્ર વાંચતો ગયો એમ નીરજ પ્રત્યેની સહાનુભૂતિમાં સદ્ભાવ ઉમેરાયો. પત્ર વાંચીને પાછો જેમ હતો એમ મૂકી દીધો.

એ નીરજ આજે અકસ્માતમાં ઘવાઈને હોસ્પિટલમાં મૃત્યુશૈયા પર પડ્યો હતો.

શેખર, અશોક અને ગૌરવ હોસ્પિટલ પહોંચ્યા. નીરજ રસ્તો ક્રોસ કરવા જતો હતો ને જેમની ગાડીની ટક્કર વાગી હતી એ વૃદ્ધ ત્યાં હાજર હતા. એ ભલા સજ્જનને જ સાંત્વન આપવું પડે એટલી હદે પોતાની જાતને કોસતા, અત્યંત અફસોસ અનુભવી રહ્યા હતા કે આવા સમયે ગાડી લઈને નીકળ્યા ત્યારે ગાડી નીરજ સાથે ઠોકાઈ ને?

ડૉક્ટરોએ અથાગ પ્રયાસ કર્યા, પણ નીરજ બચાવી શક્યા નહીં.

પોલીસ આવી. ગ્રીન સિગ્નલમાં જતી ગાડી સાથે નીરજ ઠોકાયો હોવાથી એ વૃદ્ધ પર કેસ થાય એમ નહોતો. નીરજ નશામાં હતો એવી શંકા કરવામાં આવી.

ડૉક્ટરી સર્ટિફિકેટ મુજબ નીરજ જરાય નશામાં નહોતો, પણ અપૂરતા પોષણના લીધે શારીરિક રીતે ખૂબ નબળો હતો બાકી બરફના તોફાનને લીધે સાવ ધીમી ગતિએ જતી ગાડીની ટક્કરથી જીવ જાય એવી શક્યતા નહીવત્ હતી.

નીરજના અંતિમ સંસ્કારથી માંડીને સઘળી જવાબદારી મિત્રો પર આવશે એવી આશંકા સેવતા શેખરને થયું કે આ ચમડી તૂટે પણ દમડી ન છૂટે એવા નીરજ માટે એમને શુંયે વ્યવસ્થા કરવી પડશે !

ત્યાં નર્સે આવીને નીરજ પાસે હતા એ તમામ ડૉલર ગૌરવને આપ્યા જેથી મૃત્યુ પાછળની તમામ કાર્યવાહી આટોપી શકે.

નીરજ એની છેલ્લી ક્ષણે પણ મિત્રો પર ભાર ન પડે એવું વિચારતો હતો.

હવે ખરો સંકટનો સમય હતો.

નીરજના પિતાજીને અહીં બોલાવવા? બોલાવે તો નીરજની સાવ સામાન્ય સ્થિતિથી અજાણ રહે ખરા? એન્જિનિઅરિંગ કંપનીના બદલે હોટલમાં મામૂલી નોકરી કરતો હતો એવો ભ્રમ તૂટ્યા વગર રહે ખરો?

“ના, એવું નથી કરવું.” ગૌરવ મક્કમ હતો.

નીરજનો દેહ ભારત મોકલવાનું નક્કી થયું. અશોક અને શેખર સુદ્ધાં એના નિર્ણયમાં સંમત થયા.

સાથે ત્રણે પાસે હતી એ બધી મૂડી અને જાણે કંપનીના સહકાર્યકરોએ લખ્યો હોય એવો એક પત્ર મૂક્યો.

‘નીરજ ખૂબ જ મહેનતુ અને કાર્યદક્ષ અધિકારી હતો. એના જવાથી કંપનીને મોટી ખોટ પડશે. આપ સૌના દુઃખમાં અમે સહભાગી છીએ. ઈશ્વર નીરજના આત્માને શાંતિ અને આપ સૌને નીરજની ખોટ સહન કરવાની શક્તિ આપે.’

કંપનીના કર્મચારીઓ વતી ગૌરવે સહી કરી.

“જાણું છું મારી કોઈ ભૂલ નહોતી છતાં આ યુવન પ્રતિ મારી પણ કોઈ ફરજ છે”,

કહીને વૃદ્ધે જે પાંચ હજાર ડૉલરનો ચેક નીરજના પિતાના નામે આપ્યો હતો એ નીરજના કાર્ય પેટે મળતા બોનસના નામથી મોકલ્યો.

હવે ગૌરવ, અશોક અને શેખરના બૅંક અકાઉન્ટ નામે શૂન્ય અને એપાર્ટમેન્ટમાં સન્નાટો હતો.

થોડે દૂર નીરજ કામ કરતો હતો એ હોટલનાં નેવેથી ટપકતી બરફની કણીઓ આજે બરફનાં આંસુ જેવી લાગતી હતી.

ડૉ.પુષ્પા સક્સેના લિખિત વાર્તા પર આધારિત ભાવાનુવાદઃ

ભાવાનુવાદઃ રાજુલ કૌશિક