’આરવી શર્મા’: ગરવી ગુજરાત(લંડન-પશ્ચિમી જગતના સાપ્તાહિક)માં પ્રસિદ્ધ ભાવાનુવાદ.

મીનુ ત્રિપાઠી લિખિત વાર્તા પર આધારિત ભાવાનુવાદઃ ’આરવી શર્મા’

પુત્રવધૂ આરવી સાથે હેમલતા અને કેદાર એમનાં દીકરા સંયમના શહેર આવ્યાં. સ્ટેશન પર હેમલતાને ચાલવાની પીડા ન વેઠવી પડે એટલે આરવીએ વ્હીલચેરની વ્યવસ્થા કરી એ જોઈને હેમલતાના ચહેરા પર નારાજગી તરી આવી.

હેમલતાની નારાજગી કેદારથી અજાણી નહોતી. જીવનભર જે સ્ત્રીએ સંસારની ધુરા સંભાળી હોય એને ઠીંચણના દુઃખાવાને લીધે આમ કોઈનો સહારો લેવો પડે એ એના માટે ભારે દુઃખની વાત હતી.

“મમ્મીજી, અહીં સ્ટેશન પર બહુ ચાલવાનું છે, થાકી જશો. થોડા દિવસોની વાત છે. એકવાર તમારા પગનું ઑપરેશન થઈ જશે પછી તમે જાતે ચાલીને મેરઠ પાછાં જશો.”

આરવીના કહેવાથી અનિચ્છાએ હેમલતા વ્હીલચેર પર બેઠી. સ્ટેશનની બહાર સંયમ એમની રાહ જોતો ઊભો હતો. મમ્મી-પપ્પાને પગે લાગીને આરવી પાસેથી વ્હીલચેરનો હવાલો સંભાળતો કાર તરફ લઈ ચાલ્યો.

પંદર-વીસ મિનિટમાં સંયમના ફ્લેટ પર પહોંચી ગયાં.

પાંચ માળનું બિલ્ડિંગ જોઈને હેમલતાને ચિંતા થઈ.

“મમ્મીજી, અહીં દરેક માળ પર જવા બે લિફ્ટ છે. લાઇટ જાય તો જનરેટરની વ્યવસ્થા છે.” આરવીએ હેમલતાની ચિંતા પારખીને કહ્યું.

ત્રીજા માળે લિફ્ટ અટકી. લિફ્ટની બહારથી ફ્લેટના બારણાં સુધી ફૂલોનાં કૂંડા જોઈને હેમલતા ખુશ થઈ. જોકે એ ખુશી ફ્લેટના બારણાં પર ‘આરવી શર્મા-સંયમ કનૌજિયા’ની નેમપ્લેટ જોઈને ઓસરી ગઈ.

‘આ તે કેવી વાત ! હજુ પણ ‘આરવી શર્મા’ જ કેમ? આરવી કનૌજિયા ન લખાય? અરે, એમ ન કરવું હોય તો આરાવી અને સંયમ લખવું જોઈએ ને?’

સાસુ-સસરાના ભાવથી અજાણ આરવીએ બંનેનો સામાન ઘરમાં લીધો. ઘરમાં સુરુચિપૂર્ણ સજાવેલો દરેક ખૂણો આરવીની કલાત્મકતાનો પરિચય આપતો હતો.

“મમ્મી, આ તમારો રૂમ. રૂમની બાલ્કનીમાંથી પાર્ક દેખાય છે. તમને અહીં બેસવું ગમશે. જ્યારે ઢીંચણ સાજો થઈ જાય ત્યારે પપ્પા સાથે પાર્કમાં ફરવા જજો.” આરવી ખૂબ ઉત્સાહમાં હતી.

“ફરવાનું તો મેરઠ જઈને જ થશે ને? આગલા અઠવાડિયે તો તમે કેનેડા જાવ છો, અહીં હરવા-ફરવા તો ઠીક રહેવાનું પણ ક્યાં થશે ?”

એમની વાત સાચી હતી. એક અઠવાડિયા પછી સંયમ ત્રણ વર્ષ માટે કેનેડા જતો હતો તો સ્વાભાવિક છે આરવી પણ સાથે જવાની જ ને?

સાંજે થોડી વાર માટે પાર્કમાં જઈને પાછાં આવ્યાં ત્યારેય ‘આરવી શર્મા-સંયમ કનૌજિયા’ની નેમપ્લેટ જોઈને હેમલતાને ચીઢ ચઢી.

ઘરમાં પણ આરવી અને સંયમ બંને પોતાને અને એકબીજાને ‘આરવી શર્મા’ અને ‘સંયમ કનૌજિયા’ કહીને સંબોધતાં. એ વાત કેદાર અને હેમલતા બંનેને કઠી, પણ થોડા દિવસ માટે આવ્યાં છીએ તો ક્યાં કંઈ કહીને મનદુઃખ ઊભું કરવું વિચારીને બંનેએ મૌન સેવ્યું.

મનમાની કરવાની ટેવવાળી આજકાલની પેઢીને શું કહેવું? પાછી આરવી છે પણ એકદમ બિનધાસ્ત. પરણીને આવી ત્યારે કોઈએ નામ પૂછ્યું તો ઓળખાણ આપી હતી – ‘આરવી શર્મા’.

“હેં.. આરવી કનૌજિયા નહીં ને આરવી શર્મા? આ વળી નવી વાત !”

“વર્ષોથી એક અટકથી ટેવાઈ હોય એટલે બોલાઈ ગયું હશે. ધીમેધીમે કનૌજિયા મોઢે ચઢી જશે.“ હેમલતાએ વાત વાળવા પ્રયાસ કર્યો.

‘આટલાં વર્ષો શર્મા અટકથી ટેવાઈ છું વળી આરવી સાથે શર્મા અટક સારી લાગે છે.”

આરવીના જવાબથી હેમલતાના તેવર બદલાયા.

નામ પાછળ પતિની અટક હોય એનાથી સાસરાની શાન વધે. અટક બદલવી એ સમર્પણનું પહેલું પગથિયું. પતિના પરિવારને પ્રાથમિકતા આપવી. પતિની અટકનો અસ્વીકાર એટલે પતિના અસ્તિત્વનો અસ્વીકાર. એવી એને પરંપરાગત માન્યતા હતી. પણ, મહેમાનની હાજરીમાં એ શાંત રહી.

આરવીને શર્મા કે કનૌજિયા અટકનું આટલું મહત્વ હશે એની જાણ નહોતી અને સંયમને આરવીની શર્મા અટક સામે વાંધો નહોતો.

“મા, જો હું કનૌજિયા અટક રાખી શકું તો આરવી પણ શર્મા અટક રાખી શકે ને?”

‘આરવી શર્મા’ જ એની ઓળખ રહી.

આમ પણ આરતીની ફિતરત સાવ જુદી. એને કોઈ વાતનો સંકોચ નહોતો. કોઈ પૂછે તો નિસંકોચ જવાબ આપતી. ક્યાંક સમજણ ન પડે તો પૂછી લેતી. લગ્ન પછીની રસમ ટાણે એની પાછળનું કારણ એને જાણવા મથતી.

“આ રિવાજો પેઢીઓથી ચાલે છે. અમે પડપૂછમાં નહોતાં પડ્યાં. બસ જેમ કીધું એમ કર્યું.”

આરવીએ પૂછવાનું માંડી વાળીને મમ્મીજી જેમ કહે એમ કર્યું છતાં હેમલતા આરવી સાથેના સંબંધમાં સહજતા ન કેળવી શકી ને એનાથી દૂર જ રહી.

જ્યારે ઢીંચણનો દુઃખાવો અસહ્ય બન્યો ત્યારે થોડો સમય ટેકા માટે પહેલાં મોટી પુત્રવધૂને બોલાવવાનું વિચાર્યુ.

મોટીએ મેરઠ જવાનું શક્ય નથી કહીને પોતાના ઘેર બેંગલૉર બોલાવવામાં ઘરમાં જગ્યાથી માંડીને નોકરની કેટલી સમસ્યા છે એનું લિસ્ટ આપીને પોતાની અસમર્થતા જણાવી.

એનો અર્થ કે ન તો એ મેરઠ આવી શકશે કે ન તો એમને બેંગ્લૉર બોલાવી શકશે એ વાત સ્પષ્ટ હતી. આરવીની સહાય માટે હેમલતા વિચારવાય તૈયાર નહોતી.

સંયમે તોડ કાઢીને એકવાર પૂનાના ડૉક્ટરને બતાવવાનો ઉકેલ આણ્યો. નાછૂટકે હેમલતા પૂના આવવા માની.

આરવી હેમલતા અને કેદારને લેવા મેરઠ આવી. મેરઠ આવ્યા પછી સમાચાર મળ્યા કે સંયમે જે ડૉક્ટરની અપૉઇન્ટમેન્ટ લીધી હતી એ ડૉક્ટરને એક કૉર્સ કરવા અમેરિકા જવાનું થયું છે. બે મહિના પછી પાછા આવીને સૌથી પહેલાં હેમલતાનો કેસ હાથમાં લેશે. આરવી મેરઠ ગઈ ત્યારે એણે જોયું  કે હેમલતાને સામાન્ય કામ કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી પડતી હતી એટલે ડૉક્ટરને મળવાનું બે મહિના ઠેલાયું છે એની જાણ કર્યા વગર એમને પૂના લાવવાનો પ્લાન યથાવત રાખ્યો.

આરવી હેમલતા અને કેદારનું પૂરેપૂરું ધ્યાન રાખતી. એમને ભાવતી વાનગી બનાવતી, કોઈ વાનગી ન આવડતી હોય તો હેમલતાને પૂછી લેતી, બધું બરાબર, પણ અહીં આવ્યાં પછી ડૉક્ટરને મળવાનું ઠેલાયું છે એની જાણ થતાં બંને અકળાયાં.

“આરવી તારી સાથે કેનેડા આવશે તો બે મહિના અમે પૂનામાં એકલાં રહીને કરીશું શું?”

“જવાની હતી. હવે ઑપરેશન પછી જઈશ. હાલ તો ડૉક્ટર કાનન પાસે તમારું ‘ની રિપ્લેસમેન્ટ’ કરાવવાનું ‘આરવી શર્મા’નું એક માત્ર મિશન છે.”

પહેલી વાર ‘આરવી શર્મા’ નામથી ચીઢ ચઢવાના બદલે હેમલતાને કાળજે ઠંડક પહોંચી.

“બેટા, અમારા લીધે સંયમ સાથે જવાનો તારો પ્લાન…?

“મારી મમ્મી હોત તો હું એને પીડા વેઠતી મૂકીને જતી રહેત?”

‘આરવી શર્મા’ની સરળતા અને સ્નેહથી હેમલતાની આંખ ભીની થઈ.

“હે ભગવાન, તમે કેટલાં ઇમોશનલ છો !” કહીને આરવી હેમલતાને વહાલથી વળગી પડી.

પહેલી વાર આરવી શર્માને હેમલતામાં એની મમ્મી જેવા સ્નેહનો અનુભવ થયો. આજે પહેલી વાર હેમલતા સોળ વર્ષ પછી ‘આરવી શર્મા’ને કોઈ પૂર્વગ્રહ વગર ભાવથી ભેટી હતી.

હેમલતા ‘આરવી શર્મા’ અને ‘સંયમ કનૌજિયા’ માટે ગર્વ અનુભવી રહી.

મીનુ ત્રિપાઠી લિખિત વાર્તા પર આધારિત ભાવાનુવાદઃ

ભાવાનુવાદઃ રાજુલ કૌશિક