૪3- કવિતા શબ્દોની સરિતા-

ઘર માત્ર જ નહીં પણ શહેરથી ઘણે દૂર એક એવું વિશ્વ છે જ્યાં ઘરની યાદ તો આવે છે પણ ઘરની ખોટ નથી સાલતી કે નથી ઘર ઝૂરાપો સાલતો. અહીં નિરાંત છે, નિતાંત શાંતિ છે, એક આહ્લાદક અનુભૂતિ છે. આ વિશ્વ એવું છે જે આપણું નથી અને તેમ છતાં એ ક્યારે આપણામાં આવીને વસી જાય છે, આપણામાં આવીને પ્રસરી જાય છે એની જાણ સુધ્ધા નથી થતી પણ  હા, અનુભવી જરૂર શકીએ છીએ. એ વિશ્વના પ્રસારનો જરાય ભાર નથી લાગતો. આપણે હતા એનાથી પણ હળવાફૂલ થઈને એમાનાં જ એક બની રહીએ છીએ.

આસપાસ ઘણા બધા લોકો છે પણ ક્યાંય કોલાહલ નથી. એ ટોળા આપણને ક્યાંય અડતા નથી, ક્યાંય નડતા નથી. સૌની વચ્ચે રહીને પણ એમનાથી અલગ રહી શકીએ છીએ. અનેકાંત વચ્ચે પણ એકાંત શું હોઈ શકે એ પણ સમજાઈ જાય છે આ એકાંત પણ ખુબ ગમે એવું છે કારણકે એમાં જરાય એકલતા નથી, શાંતિ હોવા છતાં સૂનકાર નથી. સતત સૌની સાથે હોવા છતાં પણ માત્ર પોતાની જાત સાથે જ છીએ એ અનુભવ કેવો અદ્ભૂત હોઈ શકે?

અહીં જે છે એમાંનું કશું જ આપણું નથી તેમ છતાંય આપણે આ વાતાવરણનો જ એક અંશ છીએ એટલા એની સાથે એકરૂપ થઈ શકીએ છીએ. નજર પહોંચે ત્યાં સુધીની મોકળાશમાં પણ આપણે ભરપૂર થઈ જઈએ છીએ. તરબતર થઈ જઈએ છીએ. અહીં જે છે એમાનું કશું જ સાથે લઈ જઈ શકવાના નથી એવી જાણ છતાં મનથી , ચિત્તથી સમૃદ્ધ બનતા જઈએ છીએ.

માનવજાતે કરેલા વિભાજનો કરતાં અહીં સાવ ભિન્ન રીતે થયેલા વિભાજન છે જેમાંય એકરૂપ થઈને એકમેકને પૂરક બની રહેતી પ્રકૃતિ છે. દૂર દેખાતી આકાશ અને અવની વચ્ચે ખેંચાયેલી પેલી ક્ષિતિજરેખાનો એમને અલગ કરવાના બદલે એકાકાર કરી દે એવો નજારો છે. જમીનથી દીવાલનો કાટખૂણો માપવાનો ઓળંબો તો આપણે બનાવ્યો પણ આ આકાશ અને અવની વચ્ચેનો કાટખૂણો માપવાનો ઓળંબો ક્યાંય જોયો નહીં અને તેમ છતાં આકાશ અને અવનીએ પોતાનું પ્રાકૃતત્વ જાળવી જાણ્યું છે.

દૂર દૂર સુધી દેખાતા બરફાચ્છાદિત ધવલ પર્વતોએ પોતાનામાંના એક હોવા છતાં પોતાની ગોદથી અલગ  અસ્તિત્વ સ્થાપિત કરવા નિકળી પડેલા એ રમતિયાળ ઝરણાઓને પકડી રાખવાના બદલે વહી જવાની મોકળાશ આપી છે. એ વિખૂટા પડી ગયેલા ઝરણાઓને નદી સ્વરૂપે વહી જવું છે તો એનો ય માર્ગ કરી આપ્યો છે અને સરોવર સ્વરૂપે જ રહી જવું છે તો એ ઝરણાંઓના પાણીને એટલી જ સ્થિરતા અને સલામતી ય આપી છે ખરી હોં..  અહીં એકમેકના સંબંધને સાચવાનું સાતત્ય છે પણ બંધન નથી.

સરોવરના નીલવર્ણા પાણીએ પણ આસમાન સાથે એકરૂપતા જાળવી રાખવા એ જ રંગ જ ધારણ કરી રાખ્યો છે અને આકાશ પણ જાણે ઝળૂંબીને એમાં પોતાની સ્વીકૃતિની છાયા જોઈને રાજી રાજી હતું.

ક્યાંક પત્થરીલા પર્વતોને પોતાના સૂકાપણાનો સંતાપ ન રહી જાય એના માટે પેલા ઊંચા ઊંચા વૃક્ષોમાં પોતાની લીલાશથી એને આવરી લેવા છે, છાવરી લેવા છે એવો સંપીલો ભાવ પણ છે.

અહીં ઊંચાઈ પણ છે અને ઊંડાઈ પણ છે. ખુબ સુંદર અને મનોહર છે બંને કારણકે ઊંચાઈને ઊચ્ચતાનો અહં નથી, આડંબર નથી અને નથી ઊંડાઈને પોતાની ગહનતાનો વસવસો કે ઊંચાઈઓથી અલગ હોવાનો, દૂર રહેવાનો અહંગરો.  કોઈનામાં પોતાની સુંદરતા કે મનોહરતાનો ગર્વ પણ નથી બસ છે તો બંનેમાં સૌને સ્પર્શતી આત્મીયતા. અહીં આવનાર સૌ અહીંની આ અફાટ વેરાયેલી કુદરતના એક અંશ છે એવી પ્રસન્ન અનુભૂતિ આપતી ઉદારતા છે.

અહીં કોઇનામાં કોઈનાથી ચઢિયાતા સાબિત થવાની, પોતાની મહત્તા દર્શાવવાની હોડ નથી અને એટલે જ અહીં સૌની ગરિમા સચવાયેલી રહે છે. અહીં ક્યાંકથી ધરતીની સ્થળસીમાથી આગળ વધીને કોઈ એક નવો જ વિસ્તાર શરૂ થવાનો છે એની જાણ હોવા છતાં ધરતીએ તો પોતાની કોઈ સીમાઓ આંકી નથી.

અહીં આવીને આપણા અસ્તિત્વને આ સૌ સાથે અભાનપણે, અજાણપણે એકાકાર કરી દેવાની સભાનતા આપણામાં પણ અનાયાસે આવી ઊગે છે. આપણે પણ આ પ્રકૃતિ સાથે ખીલી ઉઠીએ છીએ. ચિત્તના તમામ કોલાહલો સ્થિર થઈ જાય છે, શમી જાય છે. ધ્યાનસ્થ મુદ્રામાં ઉભેલા શાંત વૃક્ષોની ધ્યાનાવસ્થાની અસર આત્મા સુધી પહોંચે છે. ઊંચાઈને આંબેલા પર્વતો પર ઉઘડતી સવાર સાથે, સૂર્યના કિરણોના ઉજાસથી રેલાતો ચારેકોરનો ઉજાસ આપણી અંદર અજવાસે છે અને એક અનોખી અનુભૂતિ સાથે મન છલોછલ બની જાય છે. જાણે ખુલ્લી કે બંધ આંખે પણ પરમતત્વનો પરિચય થઈ જાય છે અને મનમાં પડઘો ઉઠે છે……

કે મારી ભીતર, મારી અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું……..
સળવળતી હોય આંખ જેને જોવાને, એ મીંચેલી આંખે ય ભાળું.
અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું …….

ઊંડે ને ઊંડે ઊતરતાં જઇએ, ને તો ય લાગે કે સાવ અમે તરીએ.
મરજીવા મોતીની મુઠ્ઠી ભરે ને એમ ઝળહળતા શ્વાસ અમે ભરીએ.
પછી આરપાર ઉઘડતાં જાય બધાં દ્વાર, નહીં સાંકળ કે ક્યાં ય નહીં તાળું
અંદર તો એવું અજવાળું……

સૂરજ કે છીપમાં કે આપણમાં આપણે જ ઓતપ્રોત એવાં તો લાગીએ,
ફૂલને સુવાસ જેમ વાગતી હશે ને તેમ આપણને આપણે જ વાગીએ.
આવું જીવવાની એકાદ ક્ષણ જો મળે તો એને જીવનભર પાછી ના વાળું.
અંદર તો એવું અજવાળું.

કાવ્ય પંક્તિ- માધવ રામાનૂજ