Film Review- Aligarh

હિન્દી ફિલ્મોમાં બે રીતની ફિલ્મો બને- એક ક્લાસ માટે અને બીજી માસ માટે. સામાન્ય રીતે સૌને ગમે તેવી અને અમુક વિશેષ પ્રકારના પ્રેક્ષકોને જ ગમે તેવી. આ બીજા વર્ગની વિશેષ પ્રકારના વર્ગના પ્રેક્ષકોને ગમે તેવી ફિલ્મ બનાવવા માટે ગજુ જોઇએ કારણકે આવી ફિલ્મો થીયેટરને કે બોક્સ ઓફિસને છલકાવી દેશે તેવી કોઇ અપેક્ષા રાખ્યા વગર બનાવવામાં આવતી હોય છે. ફિલ્મોની જેમ કેટલાક સંબંધો અને સત્યો પણ એવા છે જે સરળતાથી સમજવાની તૈયારી હજુ ઝાઝી જોવા મળતી નથી તો  સ્વીકારવાની વાત જોજનો દૂર છે.

‘અલીગઢ” ફિલ્મ અને એ ફિલ્મની કથા પણ આ બીજા પ્રકારની ફિલ્મોમાંની એક કહી શકાય એવી ફિલ્મ છે. પરદેશમાં  હવે આ સમલૈંગિક સંબંધોનો ઝાઝો છોછ રહ્યો નથી એને લીગલ માન્યતા આપવામાં આવી છે અને એથી આગળ વધીને આ સંબંધોની પરંપરાગત લગ્નોની જેમ જ ઇન્વીટેશન કાર્ડ સાથે ઉજવણી જોવામાં આવે છે. પરંતુ હજુ આપણા ભારતિય માનસે આ સંબંધ અને સત્ય સ્વીકાર્યા નથી.

ફિલ્મ ભાષાશાસ્ત્રી અને લેખક ડોક્ટર શ્રીનિવાસ રામચંદ્ર સિરાસ અને પત્રકાર દીપુ સેબેસ્ટીયનના જીવનને આધારિત ફિલ્મ છે. અલીગઢ મુસ્લીમ યુનિવર્સિટીમાં મરાઠી શિખવતા પ્રોફેસર ડોક્ટર શ્રીનિવાસ ( મનોજ બાજપાઇ)ને એમના સમલૈંગિક સંબંધ માટે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. દિલ્હીના ન્યુઝ પેપરની હેડ રિપોર્ટર પોતાના ન્યુઝ પેપરના યુવાન રિપોર્ટર દીપુ સેબેસ્ટીયન ( રાજકુમાર રાવ)ને અલીગઢ મોકલે છે. ઘણા આયાસો બાદ દીપુ ડોક્ટર શ્રીનિવાસનો વિશ્વાસ જીતવમાં સફળ થાય છે.

આ દરમ્યાન સમલૈંગિક સંબંધોના અધિકાર માટે કામ કરતી એનજીઓ પ્રોફેસરનો એપ્રોચ કરે છે. સિરાસ અને એનજીઓ તરફથી કેસ લઢતા વકીલ આનંદ ગ્રોવર ( આશિષ વિદ્યાર્થી) આ સંબંધોને પુષ્ટી આપતી દલીલો કરે છે અંતે હાઇકોર્ટ ડોક્ટર સિરાસને નિર્દોષ ઠેરવીને યુનિવર્સિટીને તેમને બાઇજ્જત સ્વીકારનો હુકમ કરે છે. આટલા સુધી તો બરાબર છે પરંતુ તે પછી આગળ વધતી ફિલ્મ પ્રેક્ષકોને કંઇક જુદા મનોજગતમાં ધકેલી દે છે.

આ ફિલ્મમાં સમલૈંગિક સંબંધોને લઈને સવાલ મુકવામાં આવ્યો છે કે શું આ સંબંધો એટલી હદે તિરસ્કારને પાત્ર છે કે આવા સંબંધો ધરાવતી વ્યક્તિ પણ તિરસ્કારને પાત્ર બની જાય? હકિકતમાં સૌ જાણે છે કે આ કોઇ વ્યક્તિના હાથની વાત નથી. આવી વ્યક્તિઓને પણ કદાચ આવા સંબંધોને સ્વીકૃતિ નહી મળે એવી ખાતરી હોવાથી એ જાહેરમાં લાવતા સંકોચ પામે છે ને?  આપણા સમાજમાં કિન્નરોને પણ મોટાભાગે સામાન્ય નજરે જોવામાં નથી આવતા.

ફિલ્મનો આખો મદાર જેની પર છે તે મનોજ બાજપાઇ પ્રોફેસર શ્રીનિવાસના પાત્રને આત્મસાત કર્યું હોય એવી રીતે રજૂ થયા છે. અભિનય બાબતે આજ સુધીમાં મનોજ બાજપાઇ ક્યારેય ઉણા ઉતર્યા નથી. એમની પર્સનાલિટી એવી છે જે જે પાત્રમાં ઢળે તે પાત્રને ઉજાળે છે. યુનિવર્સિટી દ્વારા તિરસ્કૃત અને ડરી ડરીને જીવતા શ્રીનિવાસની લાચારી –બેબસી લઈને પરદા પર નજરે પડતુ પાત્ર મનોજ બાજપાઇ નથી પણ ડોક્ટર શ્રીનિવાસ જ છે એટલી હદે એ સિરસના પાત્રમાં ઢળી ગયા છે. એમની સાથે જે ઘટના ઘટી છે એના લીધે એ જે ઉપેક્ષાને પાત્ર બન્યા છે એની સામે આક્રોશ પણ નથી થઈ શકતો પરંતુ જાણે કોઇ ગુનાહિત પ્રવૃત્તિ આચરી હોય એમ શરમિંદગી અનુભવી પડે છે એનો એહસાસ એમની પ્રત્યેક ઝલકમાં જોવા મળે છે. પ્રોફેસરની એકલતા અને ઉદાસી કે ઉદાસીનતા મનોજ બાજપાઇ હુબહુ રજૂ કરી શક્યા છે. માણસને સમલૈંગિક સંબંધો સુધી જવાની જરૂરિયાત ઉભી થાય એ એના હાથની વાત નથી પરંતુ જે હાથમાં નથી એ હકિકત બનીને સામે આવે તો એ કોઇ એવો ગુનો નથી કે જેના માટે એને હડધૂત કરી શકાય. આ એક વાતને હંસલ મહેતાએ ડોક્ટર શ્રીનિવાસ દ્વારા સમાજ સુધી લાવવા પ્રયાસ કર્યો છે જેનો મનોજ બાજપાઇએ તેમના અભિનય દ્વારા હુબહુ ચિતાર આપ્યો છે.

રાજકુમાર રાવ અને આશિષ વિદ્યાર્થીએ પણ પોતાના ફાળે આવેલા પાત્રને ઉચિત ન્યાય આપ્યો છે.

હંસલ મહેતાએ એક અતિ ગંભીર અને નાજુક સમસ્યા કે જેના અંગે જાહેરમાં કોઇપણ વ્યક્તિ ચર્ચા કરવાની તો દૂર ઉલ્લેખ સુધ્ધા કરવાનો ટાળે એવી સમસ્યાને લઈને જે રીતે ફિલ્માંકન કર્યું છે તેને દાદ આપવી જ રહી. સત્ય ઘટનાનું ફિલ્મીકરણ વધતું જાય છે અને ‘અલીગઢ’ એમાં એક વધુ સુંદર ઉમેરો છે.

કલાકારો- મનોજ બાજપાઇ, રાજકુમાર રાવ, આશિષ વિદ્યાર્થી

નિર્માતા- સુનિલ લુલ્લા

નિર્દેશક- હંસલ મહેતા

સંગીત- કરણ કુલકર્ણી

ફિલ્મ **** એક્ટીંગ ****૧/૨ મ્યુઝીક ** સ્ટોરી ***